người nghèo. Mặt khác, nếu cái nghèo là “tương đối” thì họ được xem là
nghèo khi bị tụt xa so với mức trung bình. Trong một đất nước giàu, mức
trung bình sẽ cao và vì thế, theo định nghĩa tương đối, một người nghèo
hoàn toàn có thể sở hữu một chiếc tivi và một chiếc điện thoại di động.
Quan điểm của Sen về khả năng kết hợp sự tương đối và sự tuyệt đối cùng
với nhau: khả năng là tuyệt đối nhưng những yêu cầu về vật chất để đạt
được những khả năng đó là tương đối. Ví dụ việc bạn có thể xuất hiện ở chỗ
đông người mà không cảm thấy xấu hổ là một khả năng cần cho việc trở
thành một phần của cộng đồng. Khả năng này là tuyệt đối bởi vì định nghĩa
của việc không cảm thấy xấu hổ đối với một người New York cũng giống
như đối với một người dân làng ở Ấn Độ. Tuy nhiên, những yêu cầu về vật
chất là khác nhau. Đối với những người New York, yêu cầu bao gồm việc sở
hữu một đôi giày. Sẽ rất xấu hổ nếu họ đi chân đất tới chỗ làm bởi vì họ
không đủ tiền mua giày trong khi người dân làng ở Ấn Độ cảm thấy hoàn
toàn bình thường với việc đó. Đối với những người dân ở nông thôn Ấn Độ,
việc không cảm thấy xấu hổ phụ thuộc vào những chuyện khác, ví dụ như
người mà con cái họ sẽ cưới.
Theo quan điểm của Sen, sự phát triển của xã hội là sự mở rộng các khả
năng. Khi nhiều người có khả năng tham gia vào cộng đồng của họ và cảm
thấy an toàn, khỏe mạnh thì xã hội phát triển. Giáo dục nói riêng cung cấp
sự tự do để biến bạn thành một người có thể đọc, viết và suy nghĩ về mọi
thứ. Chế độ dân chủ cũng đem lại cho con người cơ hội để tác động lên cách
mà xã hội của họ vận hành, và đối với Sen thì đó cũng là một sự tự do khác
là một phần của chính sự phát triển. Phát triển thật sự không chỉ là phát triển
kinh tế được đo lường bằng sản xuất hàng hóa. Nó còn là phát triển con
người: thêm nhiều người có sự tự do được mang đến từ những khả năng cần
thiết để có một cuộc sống tốt đẹp hơn.
Liệu có phải điều này có nghĩa là việc có nhiều nhà máy hơn, công
nghệ tốt hơn, hàng hóa và dịch vụ rẻ hơn không hề liên quan đến sự phát
triển con người hay không? Hoàn toàn không. Một xã hội muốn có trường
học hay bệnh viện thì nó chắc chắn phải có các nguồn lực cần thiết để xây
dựng. Nhưng sự phát triển kinh tế không giống như khái niệm rộng lớn của
