chuyến đi bộ đem lại hứng khởi và những đêm không ngủ, cuốn sách dày ấy
được xuất bản năm 1776 và được gọi là Của cải của các quốc gia (The
Wealth of Nations).
Trong cuốn sách này, Smith đặt ra một trong những câu hỏi cơ bản về
kinh tế học. Lợi ích cá nhân có tương thích với một xã hội tốt không? Để
hiểu ý nghĩa của điều này, hãy so sánh cơ chế của xã hội với cơ chế của một
đội bóng. Rõ ràng, một đội bóng tốt cần những cầu thủ tốt. Người chơi giỏi
không chỉ đơn giản là rê và sút bóng tốt. Họ biết cách chơi như một tập thể.
Nếu bạn là hậu vệ, bạn sẽ ở lại và bảo vệ khung thành; nếu bạn là tiền đạo
bạn di chuyển về phía trước và cố gắng ghi bàn, v.v. Trong một đội bóng tồi,
một cầu thủ chỉ quan tâm đến vinh quang cá nhân: họ chỉ muốn chính họ sẽ
là người ghi bàn nên họ đều tập trung đuổi theo bóng thay vì tản ra và giúp
đỡ lẫn nhau. Kết quả là sự hỗn loạn trên sân cỏ và có rất ít bàn thắng.
Xã hội là một đội gồm hàng triệu con người làm việc cùng nhau và
buôn bán với nhau. Điều gì làm cho nhóm đó hoạt động tốt? Nếu kinh tế học
giống như bóng đá, thì điều xã hội cần là để mọi người làm việc cho tập thể,
vì lợi ích của xã hội nói chung. Những gì xã hội không cần là những người
chỉ quan tâm chủ yếu về bản thân họ - về lợi ích của bản thân họ - như
những cầu thủ bóng đá bị ám ảnh bởi vinh quang cá nhân. Ví dụ, thay vì cố
gắng kiếm càng nhiều tiền càng tốt, thợ làm bánh sẽ đảm bảo rằng hàng xóm
của họ có đủ bánh mì cho bữa tối. Người bán thịt sẽ nhận trợ lý mới không
phải vì họ thực sự cần trợ lý, mà bởi vì bạn bè họ cần việc làm. Mọi người
sẽ đối xử tử tế với nhau và xã hội sẽ là một nơi hòa thuận.
Smith lật ngược điều này lại. Ông lập luận rằng xã hội làm tốt khi mọi
người hành động theo lợi ích riêng của họ. Thay vì cố gắng luôn luôn tử tế
mọi lúc, hãy làm những gì tốt nhất cho bạn và cuối cùng nhiều người hơn sẽ
được hưởng lợi. Ông nói, “Chúng ta không mong đọi bữa tối của mình từ
lòng nhân từ của người bán thịt, người làm bia, hay người làm bánh, mà là
từ mối quan tâm của họ, từ lợi ích cá nhân”. Bạn nhận được bữa tối của
mình từ thợ làm bánh không phải vì người làm bánh là những người tử tế,
tốt bụng. Một số người đúng là tử tế, nhưng một số thì không phải như vậy.
