cho nỗi buồn đau của loài vật khi chúng mất đi đối tượng thân thiết. Bobby chết
năm 1872 sau mười bốn năm cuối đời nằm bên mộ của chủ nhân quá cố John
Gray. Rõ ràng Bobby đã rất nhớ chủ nhân, nhưng chính những người trong gia
đình John Gray đã tổ chức một đám tang chu toàn cho Bobby và đặt chú an nghỉ
ở nghĩa trang Greyfriars Kirkyard. Thông qua việc chôn cất ấy, họ đã thực hiện
một trong những nghi thức đặc trưng nhất của loài người. Vậy thì điều gì đã
khiến loài người bắt đầu tiến hành chôn cất người chết?
Điều rõ ràng nhất chúng ta nhận thấy ở một người chết là một điều gì đó
từng diễn ra bên trong họ nay bỗng dừng lại. Họ không còn thở nữa. Nhận thấy
điều đó là bước đầu để tiến tới liên hệ việc thở với ý tưởng rằng có gì đó nương
náu ở bên trong nhưng lại tách biệt với thể xác vật lý và mang lại cho thể xác ấy
sự sống. Từ tiếng Hy Lạp để chỉ thứ này là psyche, tiếng Latinh là spiritus, cả hai
đều có gốc là các động từ có nghĩa là thở hay thổi. Tinh thần hay linh hồn là thứ
làm cho thể xác sống và hít thở. Nó cư ngụ trong cơ thể một thời gian. Khi cơ thể
chết, nó rời đi. Nhưng nó đi đâu? Một cách giải thích là nó trở lại thế giới kia, thế
giới của linh hồn, đối lập với thế giới Trái đất, nơi ta đang cư ngụ.
Các nghi thức tang lễ cổ xưa mà chúng ta khám phá ra cũng củng cố quan
niệm trên, tuy rằng với những dấu tích mơ hồ còn sót lại thật khó đoán biết tổ tiên
chúng ta đã thật sự suy nghĩ những gì. Chữ viết khi đó còn chưa ra đời nên họ
không thể để lại những suy nghĩ hay mô tả các quan niệm của mình dưới dạng mà
ngày nay ta có thể đọc được. Nhưng họ vẫn để lại các manh mối để ta biết họ
từng nghĩ gì. Vì thế, hãy cùng khảo sát các manh mối ấy, tức là tìm về thời điểm
cách đây hàng ngàn năm trước Công nguyên (TCN), một thuật ngữ cần được giải
thích trước khi ta tìm hiểu bất cứ điều gì.
Cũng dễ hiểu khi ta có một bộ lịch và cách tính ngày tháng chung cho toàn
cầu khi đề cập đến các sự việc diễn ra trong quá khứ. Loại lịch ta đang dùng là do
Kitô giáo (hay là Cơ Đốc giáo) sáng chế ra vào thế kỷ 6 sau Công nguyên (CN);
nó cũng cho thấy tôn giáo đã từng có sức ảnh hưởng lớn đến thế nào trong lịch
sử. Giáo hội Công giáo từng là một trong những thế lực hùng mạnh trên Trái đất
suốt hàng nghìn năm, đến mức nó đã ấn định hệ thống dương lịch mà thế giới vẫn
đang dùng. Sự kiện cột mốc là sự ra đời của đấng sáng lập Kitô giáo, Chúa Giê
xu. Năm Chúa Giê xu ra đời tính là năm Một. Những gì diễn ra trước đó được gọi
