bán thời ít mà vào đó học để tìm lấy chân vào làm việc các sở thời nhiều,
còn những nhà buôn cũ thời nào có ai đã từng vào tràng thương học xem
sách dậy buôn đâu, nên có nhiều người chỉ biết gồng nặng gánh nhẹ, lên
ngược xuống xuôi thôi, mà chữ nghĩa không biết, tính toán không thông.
Thời làm thế nào nhớ được hàng giao dịch nơi này sang nơi khác, hàng
nghìn hàng vạn, làm thế nào cho hàng hóa tiêu thụ được rộng. Làm thế nào
hiểu được luật lệ của các nhà buôn, bởi thế nên không tấn bộ[4] được.
[3] Tràng: trường - nghĩa cổ
[4] Tấn bộ: tiến bộ
8. Tám rằng KÉM ĐƯỜNG GIAO THIỆP. Các nhà buôn cần phải biết cách
giao thiệp, vì giao thiệp là cái môi giới của đường buôn bán, giao thiệp
rộng rãi, quen biết nhiều nơi, thời buôn bán mới mạnh. Xem như nhiều
nước đều có học tiếng nước Anh là tiếng nói vạn quốc thông dụng để đi đến
nước nào nói năng cũng được tiện lợi và in những những sách chiêu hàng
phân phát cho nhiều người yêu dùng, khôn ngoan biết là chừng nào. Nhà
buôn mình phần nhiều là kiến văn không rộng, ý tứ không sành, giao thiệp
vụng về, nói năng kém cỏi, làm gì biết được cách giao thiệp ấy. Giao thiệp
đã vụng thời buôn bán được sao.
9. Chín rằng KHÔNG BIẾT TIẾT KIỆM. Hai chữ tiết kiệm thực là môt cái
yếu kiện của nhà buôn. Cận lai[5] nhà buôn ta cũng theo cái phong trào sa
sỉ càng ngày càng mạnh mà gây nên cái độc căn bản không vững bền.
Nguyên vì các nhà buôn ta đại đa số là tư bản bạc nhược đã bó buộc vào
trong tệ tục, ăn mặc không xa hoa lấy làm hổ thẹn, nhà cửa không lộng lẫy
không dễ mượn vay, làm ít tiêu nhiều, dư dật được ít nào đều bị cái phong
trào xa xỉ nó cuốn cuộn cả đi, bởi thế nên nhiều người tháng sau cáo cùng
mà tháng trước vẫn diện ô tô song mã; lắm nhà ngày mai tịch ký mà ngày
nay vẫn bày châu báu ngọc ngà, thật là chỉ choáng bề ngoài mà xấu bề
