được tấn tới mãi lên, dẫu gặp việc ngang trở cũng không quản, thấy việc
gian nan cũng không từ, các nhà buôn ta trừ một số ít nhà phú thương
không kể, còn thời phần nhiều là đầu năm đi buôn, cuối năm đã đi làm thợ,
năm nay đi buôn không lợi, sang năm lại xoay nghề khác, hoặc làm nghề gì
không lợi mới lại tìm cách đi buôn, chỉ hấp tấp làm cái lợi nhỡn tiền mà
không có kiên tâm cố chi, nên việc buôn bán không có vững vàng, không có
nề nếp vậy.
5. Năm rằng KHÔNG CÓ NGHỊ LỰC. Người các nước buôn bán thường
vượt bể nọ sang bể kia, từ nước này qua nước khác, người nước mình buôn
bán tự miền xuôi lên miền ngược, đã lo những nước độc ma thiêng, từ miền
bắc xuống miền nam đã gọi là chân giời góc bể, chí khí đã nhút nhát, tư
tưởng lại hẹp hòi. Nên buôn bán dẫu có gặp vận gặp thời, mà kết quả cũng
chỉ đủ thân kế gia kế mà thôi, không phát đạt bằng nhà buôn các nước
được.
6. Sáu là KHÔNG BIẾT TRỌNG NGHỀ. Sách Tây có câu rằng “không có
nghề gì là không quý”. Sách Nho có câu rằng” “nhất nghệ tinh, nhất thân
vinh”, suy thế thì ai làm nghề gì phải lấy nghề ấy làm quý mới khá, nhưng
cái thông bịnh của người mình thời ai cũng lấy hàm cao quan lớn làm vinh
mà ít ai biết buôn bán làm trọng, suy ngay chính những nhà buôn lúc trước
còn chịu khó ăn nhịn để dành hết sức làm lụng, đến lúc đã được lưng vốn
khá to thời đã vội vứt của huyết hãn ra hàng nghìn hàng vạn, luồn cửa này
vào cửa khác, tấp tểnh mua chuộc lấy tiếng phẩm nọ hàm kia, nghề đã
không trọng chỉ trọng hư danh thời tư bản thực sự có sút đi mà khó mong
tấn tới lên được.
7. Bảy là KHÔNG CÓ THƯƠNG HỌC. Các nước văn minh đều có tràng[3]
thương học, có khoa thi thương mãi, để đào tạo cho các học sinh có đủ tư
cách làm nghề buôn, bởi thế nên người buôn bán có kiến thức, cách buôn
bán được khôn ngoan. Nước ta ngày nay, dẫu nhà nước có đặt trường dậy
buôn, nhưng nói cho phải thời học sinh vào đó học mà cố ý sau này ra buôn
