Mặc dầu có một quyển ký NGUYỄN VĂN HAI, nhưng N.V.H. không
phải là bút hiệu của K.T.Q. mà là tên một người khác, bạn của ông.
Họ KIỀU nguyên là người tỉnh Bà-rịa (nay là Phước-tuy), chào đời
vào năm 1914. Năm 1940, ông còn tuổi thanh niên máu nóng, « dám » gây
gổ với tên xếp chợ người Ấn có quốc tịch Pháp. Sau vụ đó, K.T.Q. bị nhà
cầm quyền thuộc địa cưỡng bách lưu trú ở Cần-thơ (Phong-dinh). Ông ở
đậu nhà một người quen làm việc tại nhà đèn ở tỉnh lỵ. Nhà chật hẹp, đời
sống không được dễ dàng. Khoảng ba tháng sau, ông Ôn Văn Hy tùng sự
tại Ty Y tế Cần-thơ có việc đến nhà người chủ trọ của K.T.Q. Ông Hy được
biết tình cảnh đáng thương của một thanh niên có khí khái, mới đưa ông
K.T.Q. về nhà mình có nơi chốn ăn ở cho rộng rãi hơn.
Trong những ngày nhàn hạ bất đắc dĩ đó, K.T.Q. đi vào vòng quen biết
của giáo sư NGUYỄN VĂN KIẾT tức TÂY-ĐÔ CÁT-SĨ trong Hội Khuyến
học Cần-thơ. TÂY-ĐÔ CÁT-SĨ cũng là người trong nhóm Tây-đô, một
nhóm văn học có thực lực ở địa phương tại miền Nam lúc bấy giờ.
Lúc K.T.Q. ở Cần-thơ, thi hào TAGORE tạ thế (8-1941). Có lẽ cái
chết của TAGORE gợi ý cho ông K.T.Q. viết về một tác giả duy nhứt của
Ấn-độ bấy giờ được giải Nobel văn chương. Nhưng điều quan trọng là vấn
đề tài liệu. Cần-thơ đâu có thư viện sánh được với Sài-gòn. Chính TÂY-ĐÔ
CÁT-SĨ đã cho ông K.T.Q. mượn tất cả những tài liệu ngoại ngữ để viết về
TAGORE. Muốn dùng là phải dịch (những đoạn cần thiết), ông NGUYỄN
VĂN HAI, con cả của ông Ôn Văn Hy, có phụ dịch một vài đoạn, hiện còn
sống ở Sài-gòn.
Khi tác phẩm hoàn thành, ông K.T.Q. muốn để lại một kỷ niệm cho
một người bạn, con của một vị ân nhân, mới để tên NGUYỄN VĂN HAI ở
bìa sách « Thi hào Tagore », và chỉ một lần thôi. Thật ra cuốn « Thi hào
Tagore » nặng phần dịch thuật hơn biên khảo, không phải là một tác phẩm
sáng giá. Chớ nếu nó có một tầm vóc đáng kể thì không rõ ông K.T.Q. có
muốn lưu niệm cách đó hay không. Trong đời sống, với bạn bè, ông N.V.H.
cũng không hề nhận mình là tác giả của quyển đó.
