MAO- THE UNKNOWN STORY - Trang 138

Một vấn đề khác: Mao gây ấn tượng là kẻ quỉ quyệt đến mức như thế, tới
độ ông không bao giờ thật sự trở thành ba chiều kích. Là độc giả, chúng ta
chùn lại trước ông nhưng không thật sự hiểu ông. Ông được trình bày như
một người mắc bệnh tâm thần, cư xử vụng về và bất nhất, khiến ta khó mà
thấu hiểu làm thế nào Mao đánh bại hết thảy các đối thủ của mình để lãnh
đạo Trung Quốc và nổi bật như một trong những nhân vật được thờ phượng
nhất trong thế kỷ vừa qua.
***
Sau cùng, đó là chỗ đứng của Mao trong lịch sử. Tôi đồng ý rằng trong rất
và rất nhiều khía cạnh, Mao là nhà cai trị tai ương và cuốn sách này nắm
bắt mặt đó tốt hơn bất cứ cuốn sách nào từng được viết ra. Nhưng di sản
của Mao không hoàn toàn xấu. Cải cách ruộng đất tại Trung Quốc, giống
như cải cách ruộng đất tại Nhật Bản và Đài Loan, góp phần đạt công trình
chuẩn bị cơ bản cho sự thịnh vượng ngày nay. Hành động giải phóng phụ
nữ và chấm dứt tệ nạn tảo hôn đã đưa Trung Quốc từ một trong những nơi
đối xử với thiếu nữ tồi tệ nhất thế giới thành một nơi mà phụ nữ có quyền
bình đẳng còn hơn những nơi, thí dụ như Nhật Bản hoặc Hàn Quốc. Quả
thật, cuộc tấn kích toàn diện của Mao vào nền kinh tế già nua và cấu trúc xã
hội đã tạo hoàn cảnh dễ dàng hơn cho Trung Quốc nổi bật như một con
rồng kinh tế mới mẻ của thế giới.
Có lẽ sự so sánh thích hợp nhất là với Tần Thuỷ Hoàng, vị hoàng đế tiên
khởi của nhà Tần, kẻ 2.200 năm trước đây đã thống nhất Trung Hoa, xây
lên phần lớn Vạn Lý Trường Thành, tiêu chuẩn hóa việc đo lường, tạo ra
đồng tiền chung và một hệ thống pháp luật - nhưng đốt sách và chôn sống
các học giả. Vị hoàng đế nhà Tần ấy hung ác và thỉnh thoảng điên dại như
Mao - nhưng sự thành công của ông trong việc hoà nhập và củng cố Trung
Hoa đã đặt nền tảng chuẩn bị cho triều đại kế đó, nhà Hán, một trong
những kỷ nguyên hoàng kim của văn minh Trung Hoa. Tôi nghĩ, trong một
cách thức giống như thế, sự tàn ác của Mao là tai ương nhất thời; nó được
ghi lại một cách xuất sắc trong cuốn sách phi thường này - và tuy thế, có
điều còn hơn là một câu chuyện: Mao cũng đã giúp đặt nền tảng chuẩn bị
cho sự tái sinh và chỗi dậy của một Trung Hoa sau năm thế kỷ ngủ say.