CHƯƠNG XXII
HÒA BÌNH
Thế giới trở lại hòa bình…
Quan hệ được nối lại giữa những nhà bác học của các nước thắng
trận và các nước bại trận. Bà Qui-ri tỏ ra thành thật muốn quên cuộc xô xát
vừa qua. Tuy nhiên bà cũng dè dặt không có những biểu hiện vồn vã, như
một số đồng nghiệp. Vì nước Đức là nước đã gây hấn, nên trước khi tiếp một
nhà bác học người Đức, Ma-ri không quên hỏi: “Ông ta có ký Tuyên ngôn
của 93 nhà trí thức không?” (tán thành những biện pháp khủng bố đối với
nhân dân Pháp- ND). Nếu có, thì bà Qui-ri chỉ tỏ ra lịch sự. Còn không, thì
bà thân ái hơn, và nói chuyện cởi mở hơn về khoa học.
Điều đó nói lên nhận thức rất cao của Ma-ri về trách nhiệm của người
trí thức trong thời chiến. Bà không nghĩ rằng những nhà tư tưởng lớn có thể
đứng “trên cuộc chiến đấu”: trong bốn năm chiến tranh, Ma-ri đã một lòng
phục vụ nước Pháp. Và đã cứu sống bao nhiêu người. Nhưng có những việc
mà bà cho rằng người trí thức không thể thỏa hiệp. Bà không đồng tình với
những nhà văn và nhà bác học bên kia sông Ranh đã ký vào bản Tuyên
ngôn. Đối với Ma-ri, người trí thức sẽ phản lại sứ mệnh của mình nếu không
kiên trì bảo vệ cho văn minh và tự do tư tưởng.
Sau khi tham gia vào cuộc chiến đấu của nước Pháp, Ma-ri đã không
trở thành hiếu chiến, hoặc bè phái. Năm 1919 chúng ta gặp lại một nhà bác
học chân chính đứng đầu phòng thí nghiệm của mình.
Bà đã từng khao khát cái ngày mà những phòng thí nghiệm mới xây
dựng ở phố Pi-e Qui-ri sẽ sôi nổi hoạt động. Ý nghĩ đầu tiên của Ma-ri là
không để gián đoạn công việc đặc sắc đã làm được trong thời chiến. Việc sử
dụng khí tỏa của Ra-đi và phân phối những ống thủy tinh có “hoạt tính” đến
các bệnh viện được tiếp tục dưới sự điều khiển của bác sĩ Rơ-gô sau khi
phục viên, đã trở về phụ trách khu Sinh vật học. Còn ở khu Vật lý, bà Qui-ri
và những người cộng tác lại tiếp tục chương trình bỏ dở từ 1914, và bắt đầu
những thí nghiệm mới.
Cuộc sống đều đặn hơn. Đã đến lúc nghĩ đến tương lai của hai con
gái, giờ đây là hai thiếu nữ khỏe mạnh, lớn bằng mẹ. I-ren một nữ sinh viên
hai mươi mốt tuổi, trầm lặng, thăng bằng, không hề do dự một chút về chí
