địch trong môn xếp chữ, với những chữ cái xếp bằng bìa, rút từ một cái túi.
Những ngày đại hội, người ta đóng kịch, ca hát, ngâm thơ, ca ngợi
những sự kiện đáng ghi nhớ trong mùa: một cuộc thi thuyền, việc vận
chuyển một tảng đá lớn để mở lối cho thuyền cập bến, một chuyện suýt đắm
thuyền nửa bi, nửa hài, hoặc kể tội một con mèo-già-hóa-cáo vẫn đến phá
hoại vườn rau ông nhà trưởng xóm…
Nói sao hết niềm vui thích tuyệt diệu này, tết bằng ánh sáng, lời ca,
nụ cười trong trẻo, tình bạn thẳng thắn và hồn nhiên giữa lớp trẻ với các đàn
anh của họ. Cuộc sống đó để lại trong Ma-ri và hai con gái những kỷ niệm
phong phú nhất, mà trước hết là sự giản dị.
Không nhà triệu phú nào có thể tìm thấy ở bất cứ bãi biển nào những
niềm vui thích sâu sắc hơn, tế nhị hơn, thanh cao hơn các nhà thể thao sáng
suốt của trường Xoóc-bon trên mảnh đất Brơ-ta-nhơ này. Mà khung cảnh
cũng chỉ là một cái làng nhỏ xinh xắn – như rất nhiều làng khác – Thành
công này rõ ràng có phần đóng góp của những nhà bác học hàng năm đến tụ
tập ở đây….
Đến đây, bạn đọc chắc phải khẽ thốt lên: “Trời! Sao lại có những
người thẳng thắn, thuần phục như vậy! Thân ái, tin yêu nhau như vậy!”. Bạn
bè của Ma-ri, từ người đã thấy bà khi ra đời, đến người quen biết lúc bà tuổi
già, có lẽ không ai là nhân vật hấp dẫn, đối với những nhà viết tiểu thuyết
sính màu ảm đạm. Họ sẽ ngạc nhiên, khi thấy có những gia đình như gia
đình Xkhua-đốp-xki hoặc Qui-ri, ở đây cha mẹ con cái không thù ghét nhau,
ở đây con người chỉ có tình thương, không ai nghe trộm ở cửa, không ai nghĩ
đến phản trắc, đến gia tài, không ai giết ai, mà người ta lại còn hoàn toàn
trung thực! Và những môi trường như các nhóm giáo sư đại học người Pháp
hoặc người Ba-Lan tuy cũng có những nhược điểm, chưa hoàn thiện như tất
cả mọi người khác, nhưng đều tha thiết với một lý tưởng không bao giờ bị
phai mờ vì đắng cay hoặc xảo trá.
Ở đây, con mắt tinh đời nhất cũng khó mà phân biệt được nhà bác
học và người mới đi vào nghiên cứu, ai nghèo và ai giàu. Trong những ngày
nắng ráo cũng như những hôm mưa rào vùng Brơ-ta-nhơ, tôi chưa hề một
lần nào nghe nói đến tiền. Người cao tuổi nhất trong chúng tôi là cụ Xê-nhô-
bôt đã nêu một tấm gương cao cả và kín đáo. Cụ không nói lý thuyết hoặc
đạo đức, nhưng trong cư xử, cụ tỏ ra rộng rãi. Cái nhà của cụ luôn rộng mở,
thuyền du lịch E-glăng-tin và mấy chiếc ca-nô của riêng cụ, cụ để mọi người
dùng chung. Và vào những dịp dạ hội, trong ánh sáng tưng bừng của đèn
