về con người trong mối quan hệ cuối cùng với tâm hồn mò mẫm, thăm dò
những vực sâu thẳm của vũ trụ bao la để tìm chứng cớ của mặt trời đã tắt
và ánh phản quang của cầu vồng. Đây là một cuộc truy hoan điên cuồng
của trí tưởng tượng, sự say sưa điên cuồng của một người sắp chết, lúc
thầm nức nở, lúc rộn ràng theo nhịp hỗn độn của một trái tim đang yếu dần.
Bài thơ oai nghiêm bay lên tới vùng hỗn độn lạnh lẽo của những trận xô xát
giữa các vì sao, tới vùng hỗn mang của những mặt trời để trở nên băng giá,
và đến đám tinh vân bốc lửa soi sáng khoảng không tăm tối; qua tất cả
những cái đó, không ngừng và yếu ớt như tiếng con thoi bạc là tiếng nói
như tiếng sáo yếu ớt của con người, tiếng kêu chiêm chiếp than vãn giữa
tiếng thét của các hành tinh và tiếng va chạm ầm ầm của các hệ thống tinh
cầu.
"Một cái như thế này trong văn học chưa hề có!" Martin nói khi cuối
cùng gã có thể nói được. "Thật là kỳ diệu, kỳ diệu! Đọc nó, mình thấy
chóng mặt. Mình say sưa nó. Vấn đề vĩ đại, vô cùng kỳ diệu ấy mình không
thể nào xua đuổi ra khỏi ý nghĩ của mình được. Tiếng nói yếu ớt như than
vãn của con người, tiếng nói dò hỏi bất diệt, cứ luôn luôn nhắc đi nhắc lại
ấy vẫn ngân vang trong tai mình. Nó như một khúc tang hành của một con
bọ mạt giữa những tiếng rống của voi và tiếng gầm của sư tử. Không bao
giờ thỏa mãn được nỗi khao khát vô cùng nhỏ bé. Mình cũng biết lúc này
đây mình thực đáng buồn cười, nhưng cái đó nó cứ ám ảnh mình hoài. Cậu
thật là, mình cũng không biết cậu là thế nào nữa - cậu thật là kỳ diệu, có thế
thôi. Nhưng làm thế nào mà cậu viết được như vậy? Làm thế nào?"
Martin ngừng lại trong lời ca ngợi say sưa của mình, để rồi lại nói
tiếp:
"Mình sẽ không bao giờ viết nữa. Mình chỉ là một anh thợ nặn vụng
về. Cậu đã cho mình xem tác phẩm của một người thợ chân chính, kĩ xảo
tuyệt vời. Thiên tài! Cái này còn là một cái gì hơn cả thiên tài. Đó là sự
thực đến cùng cực. Hàng hàng đều là sự thực. Mình không biết cậu có nhận
