Khi Nguyễn Khắc Xương chuyển cư về Việt Trì, do công việc, tôi có cơ
hội tiếp xúc thường xuyên với ông. Xen giữa bàn luận bài vở, ông buột ra
những chuyện về Tản Đà mà cũng chính là những lát cắt rời rạc đoạn đầu
đời ông đến năm mười bảy tuổi và suốt những năm sau sống trong cái bóng
cả của người cha. Nhưng cái bóng không phải lúc nào cũng chở che râm
mát.
Là con của nhà thơ nổi tiếng Tản Đà, được dư dả sung sướng về tinh
thần là đương nhiên. Nhưng với áo cơm thì sáng cao lâu tửu quán tối đã
nhịn meo nằm khan. Có những lần hết tiền Tản Đà bảo vợ con đi giật nóng,
ra phố gặp bạn quen rủ đi chơi, Tản Đà đi liền ba tháng mới về nhà. Cậu bé
Nguyễn Khắc Xương không ít lần trắng đêm ngồi trông em cho mẹ vay
chịu tiền xích lô đi đón bố say rượu còng queo đâu đó. Lên chín tuổi
Nguyễn Khắc Xương về ở với ông bác Nguyễn Mạnh Bổng, Tản Đà lúc đó
lỡ vận phải mở cửa hàng xem tử vi Hà lạc, mở lớp Hán văn diễn giảng,
Quốc văn hàm thụ. Những phương thức mưu sinh này đều được Tản Đà
cho quảng cáo trên báo Ngày Nay của Tự Lực Văn đoàn. Năm 1939, lúc
Nguyễn Khắc Xương mười bảy tuổi, Tản Đà mất đêm ngày 7 tháng 6 tại
nơi thuê trọ 71 đường Cầu Mới, Ngã Tư Sở. Nguyễn Khắc Xương run rẩy
nằm bên cái xác lạnh cứng của cha cho tới sáng thì được Nguyễn Tố dìu đi
ăn phở. Lúc đó trong nhà còn không đầy hai kilôgam gạo, mươi đồng bạc
lẻ.
Cho đến bây giờ, gần cuối cuộc đời, vẫn hằn nguyên cảm giác xác người
cha nguội dần, nguội dần và cóng lạnh trong trí Nguyễn Khắc Xương. Khi
ấy, ông không thể rời xa cha, mà có muốn cũng không có chỗ nương thân
nào khác bởi gian buồng trong chật hẹp chỉ độc một chiếc giường thì mẹ và
ba em nhỏ đã nằm.
Khái Hưng, Nguyễn Công Hoan, Nguyễn Tuân, những người bạn vong
niên xúm đến gom tiền làm tang lễ cho Tản Đà, viết điếu văn, viết bài đăng
trên các báo. Ông Nguyễn Tiến Lãng, thư ký riêng của Nam Phương Hoàng
hậu đến dự đám tang Tản Đà cứ ôm chặt Nguyễn Khắc Xương vào lòng mà
vỗ về. Mươi hôm sau, Nguyễn Tiến Lãng cho gọi Nguyễn Khắc Xương cấp
