Xương quên khuấy là cần phải thận trọng khi tiếp xúc với các người đẹp
nên cứ đưa ra vô khối lời hứa hẹn. Cơm rượu xong, trở về phòng khách
khóa trái của phòng thật chắc, nghiến răng ôm gối ngủ một mình, sáng sớm
nhà nghiên cứu trẻ lại lang thang ba lô lặn lội đến vùng miền khác, và câu
chuyện ở nơi mới lại bắt đầu bằng nội dung cũ.
Nhiều dịp hầu trà Nguyễn Khắc Xương, tôi thường phải nghe câu chuyện
hay được ông hồi cố nhất, đó chính là cái tại nạn đầu tiên đời công chức:
- Kể từ lần 1952 mình hỏi cung nghi can điệp báo của Pháp: Một cô gái
tư sản, học thức, sành piano, mê văn chương, thuộc Tản Đà lẫn Xuân Diệu,
Huy Cận. Đáng lẽ căn vặn truy tìm chứng cứ phạm tội thì mình lại quay
sang đàm đạo thơ văn Tản Đà với cô ta. Một mỹ nhân mà bị hệ tư tưởng
làm hố sâu ngăn cách. Mình bị kiểm điểm là đáng thôi, nhưng từ đó buộc
lòng phải dằn lòng, phải vật lộn với chính mình mà gìn giữ để có được sự
trung thành và chung thủy. Đôi lúc cuộc đời suýt đẩy mình trượt ngã, thì
mình lại nhớ lại chuyện hỏi cung nọ. Thế là tỉnh táo.
Lạ lùng. Không, không nên cho là lạ lùng mới phải. Tôi đã thấy Nguyễn
Khắc Xương ở tuổi sáu mươi, tuổi bảy mươi và tuổi tám mươi... chín mươi.
Ở tuổi nào Nguyễn Khắc Xương vẫn là người đàn ông đẹp. Trong bất kỳ
hội nghị hay đám đông, vây quanh người đàn ông tóc cước là những chị
những em nhan sắc. Hai bên tự dưng cứ bị hút lại gần nhau. Chẳng biết họ
nói với nhau chuyện gì, nhưng thi thoảng lại tóa lên cười vui. Tỏ ý thán
phục thì ông cười buồn:
- Tôi bây giờ thì nước non gì. Chỉ kéo pháo vào lại kéo pháo ra… Số tôi
nó thế, cũng là ánh sáng nhưng chỉ là ánh sáng của que diêm chứ không
phải hỏa diệm sơn như ông cụ tôi. Ông cụ dám cuốc nền phòng khách gạch
men nhập khẩu từ Pháp nhà người trồng rau thơm. Tôi chỉ dám cuốc đất
vườn nhà trồng sắn khoai. Ông cụ bỏ nhà đi hoang còn có người biếu tiền
rượu, tiền hát cô đầu. Tôi bỏ nhà ba ngày thì vợ tôi ốm, con tôi đói, cơ quan
đuổi việc. Cả một thời dài những kiểu đàn ông như tôi luôn bị thê tróc tử
