thái của đời sống, ngôn ngữ không bao giờ có thể gắn bó với cội rễ của
nó được nữa.
Giáo huấn Sankhja bắt đầu bằng câu: đời sống là đau khổ. Đạo
Phật cũng nói đúng như thế. Nhưng bằng sự đau khổ cả Sankhja lẫn
đạo Phật đều muốn nói lên sự hợp nhất của sợ hãi và đau khổ, và từ đau
khổ thường xuyên được sử dụng.
Một đối thoại của Hermes Trismegistos, khi nói về trạng thái cổ và
thời kì sa ngã của con người có nói: sự run sợ - phobos - đã tóm lấy
Tạo Hóa. Sự sợ hãi này là trạng thái ban đầu cổ xưa đến mức từ đó,
theo nhiều nghi chép Ấn cổ Atman sở dĩ tạo ra thế giới chỉ bởi vì “sợ
một mình”.
Trực giác huyền bí khó có thể lầm lẫn của Böhme trong lời giải
thích viết cho Genezis đã ghi lại hai bản năng của Tạo Hóa. Hai bản
năng đó là: “ý chí cứng như đá” và “niềm vui tự do”. Hai bản năng này,
Böhme nói, thổi bùng đam mê hướng về nhau, và trong khoảnh khắc,
khi cả hai chạm vào nhau “sự run rẩy nổ toang” (đấy là Schreck) giống
như khi chớp giật.
“Trong sự khủng khiếp này ngọn lửa đầu tiên nhóm lên. Bởi ý chí
cứng như đá không là gì khác ngoài bóng tối và sự đông cứng, giờ đây
từ ánh sáng và từ sự mềm mại bao bọc của niềm vui tự do, nó run rẩy.
Trong ý chí cứng như đá, khi tự bóp ngạt mình vào tính ích kỉ lạnh lùng
đóng băng và khóa trái bản thân, bỗng nỗi sợ chết nhen nhúm. Bởi bản
chất của bóng tối là sự run rẩy; Tự kìm hãm bản thân vào bản thân, như
nỗi lo sợ ánh sáng, như kẻ thù của ánh sáng. Và đây là trạng thái cổ của
thế gian tối tăm, bản thân nó là thế gian tối tăm”.
Nỗi sợ hãi, phobos, Schreck mà szmti của Ấn Độ, hay Hermes và
Böhme nhắc đến là nỗi sợ hãi từ sự đau khổ; Sự đau khổ mà Đức Phật
và Sankhja nói đến là sự đau khổ bởi sợ hãi. Cả hai là một, sợ hãi là
đau khổ và đau khổ là sợ hãi. Mọi sự sống trần thế đều đau khổ; nhưng
mọi sự sống trần thế đều là sự sợ hãi. Đây chính là trạng thái của đời
sống.
