IV. Người thầy của đời sống
Trước Công nguyên khoảng sáu trăm năm, trên ngưỡng cửa của
thời cổ, cả một đội quân những con người xếp hàng, như ở Trung Quốc
là Khổng tử và Lão tử, ở Ấn Độ là Buddha, ở Irán là Zarathustra, hoặc,
không cần đi đâu xa, ở Hi Lạp: Heracleitos, Pythagoras, Empedokles.
Hình ảnh về những con người này tỏa sáng ngay từ giây phút đầu
tiên. Họ khoan thai với sự tự chủ vô bờ bến; lượng kiến thức của họ
nằm trong thiên văn học, địa chất học, trong tôn giáo, giáo dục, y học,
trong lí thuyết cai trị nhà nước, trong siêu hình học, trong thi ca.
Các nhân vật lớn lao với sự đa tài của họ trở nên đáng nghi ngờ
trong các thời đại sau này, và sự đa tài của các nhân vật trước thời kì
lịch sử đã bị truyền thuyết hóa. Sự nghi ngờ này thực ra vô nghĩa.
Hoạt động của Pythagoras xảy ra vào thời kì giáp ranh của mọi
thời gian lịch sử, còn của Empedokles muộn hơn một chút. Mọi dấu
hiệu đều chỉ ra rằng họ nếu không hoàn toàn như người thường thì cũng
không hẳn chỉ là nhân vật truyền thuyết. Và nếu họ trong thời gian lịch
sử gần như ta có thể thấy được bằng con mắt của mình, thì không có lí
do gì không đặt giả thuyết, họ cũng đã từng như vậy cách đây một-hai
trăm năm.
Những cá nhân mang tính vũ trụ phổ quát trở nên đáng nghi ngờ
trong cái thế giới ngày nay bị thu hẹp bởi những kẻ mang tính chất
chuyên ngành. Người Hi Lạp gọi họ là các nhà thần học (palaioi
theologoi). Để có thể đi ngay vào bản chất sự vật, ta có thể xác định
tính chất và vị trí vũ trụ phổ quát của những nhân vật này là: các chủ
thể thần thánh (sakrális subjektum).
