Nhận biết được sự vật là kẻ biết rằng bản gốc nằm trong thế giới
siêu hình học vô hình, và kẻ nào nhìn thấy sự vật chỉ bằng các giác
quan, kẻ đó mới chỉ chạm vào bề mặt bên ngoài của sự vật. Con người
cổ sống trong địa lí cũng như trong giải phẫu học vũ trụ học, và hóa
học, và cũng đúng như vậy với vật lí học, chưa nói đến tâm lí học. Thấu
kính tương đồng là chủ nghĩa hiện thực chiêm nghiệm tồn tại trong
những sự phù hợp vượt qua kinh nghiệm, mang tính chất siêu việt của
các sự vật giác quan. Các giác quan không hề hiểu về bản chất của
thiên nhiên.
He phüszisz theian ga kai ouk anthópinén endechetai gnoszin,
Philolaos nói: thiên nhiên mang tính Thượng Đế và không muốn sự
nhận biết của con người. Thượng Đế ở đây là tính chất siêu việt, hay là
tính chất siêu hình học. Kinh nghiệm giác quan là một sự tính toán giả
dối. Tất cả mọi thứ trong thiên nhiên không thể nào hiểu nổi nếu thiếu
kiến thức mang tính siêu hình học, siêu việt.
Các hiện tượng cổ đối với con người lịch sử như thể các biểu
tượng của giấc mộng vậy. Giấc mộng luôn sử dụng đến những biểu
tượng động vật, cây cỏ hoặc vũ trụ, sử dụng đến các sự kiện mà nghĩa
bóng và sự phù hợp của nó con người lờ mờ linh cảm như thể họ đã
từng nghe thấy các từ ngữ, từng trải qua những chấn động, từng gặp gỡ
những linh hồn đã chuyển dời và lũ ma quỷ.
Con người thời cổ giải thích thế gian như khi họ diễn giải các giấc
mộng của con người: các sự vật trong độ sâu chiêm nghiệm. Đây là
thấu kính chiêm nghiệm mà Hi Lạp dùng từ theorein-theoria để diễn
đạt, bởi vì so với thấu kính giác quan, nó cụ thể hơn, bản chất hơn, sâu
sắc hơn và hiện thực hơn một cách không thể nào đo lường nổi. Còn
kiến thức trong lĩnh vực tinh thần chắc chắn một cách vô tận, theo
Saint-Martin, so với kiến thức trong lĩnh vực vật chất.
3.
