những thầy lang băm, chẩn đoán mập mờ để người ta tin vào tài nghệ của
mình, làm cho nhiều người cả tin bị tiền mất tật mang.
Xứ này không có các quầy bán thuốc. Những người làm nghề bốc thuốc
tự trang bị các đầu vị thuốc cho riêng mình để sau khi bắt mạch thì bốc
thuốc ngay cho bệnh nhân mang về sắc để uống. Các loại bệnh như dịch
hạch, sỏi thận, thống phong ít thấy ở đây trong khi các bệnh sốt rét, lị, vàng
da, đậu mùa lại rất phổ biến. Tất cả các loại bệnh đều được kê đơn từ những
đầu vị thuốc có sẵn, đôi khi có hiệu quả, nhưng phần lớn là do người bệnh tự
chữa như thực hiện chế độ ăn uống và kiêng cữ (họ rất phi thường, có lẽ do
họ sợ chết) hơn là do tài chẩn đoán và kê đơn của thầy lang.
Các quan thường uống chè hương liệu của Tàu hoặc của Nhật nhưng loại
chè này không thịnh hành lắm mà họ thường uống loại chè bản địa gọi là
chia-bang và chia-way
. Chia-bang được chế từ lá còn chia-way được chế
từ nụ và hoa, sau khi đã sao và tẩm. Người ta đun nước sôi lên để pha chè và
uống nóng. Loại chia-way có vị ngon. Ngoài chè ra, người Đàng Ngoài cũng
có nhiều loại nước uống lên men chế từ các loại đậu, rễ cây...
Tôi nghĩ chẳng cần thiết phải mô tả chất lượng của các loại chè Trung
Quốc và Nhật Bản ở đây làm gì bởi chất lượng của nó đã được người tiêu
dùng Anh quốc cũng như phần lớn các dân tộc châu Âu khác kiểm chứng.
Tôi chỉ muốn chỉ ra sự nhầm lẫn tệ hại của Taverniere khi ông cho rằng chè
Nhật Bản ngon hơn chè Tàu trong khi chè Tàu hơn chè Nhật đến 30%.
Người Đàng Ngoài cũng thực hiện trích máu khi điều trị, dù không phổ
biến, nhưng cách làm thì không giống người Âu chúng ta. Trong khi người
Âu thường dùng một con dao nhỏ trích máu ở cánh tay, người Đàng Ngoài
dùng một xương cá nhọn buộc vào một cái que nhỏ để đâm vào mạch máu ở
vùng trán, sau khi búng tay vào thì máu bắn ra. Họ rất hay dùng lửa để hơ
nóng [cứu] những chỗ khó chịu, bất kể ngày hay đêm. Họ dùng một loại lá
cây, làm cho khô ráo xong dùng chày đập cho dập nát, sau đó đặt miếng lá
lên những chỗ bị đau và bắt đầu hơ lửa (họ có thể làm nhiều chỗ một lúc).
Mỗi lá cây đều được bôi mực Tàu ở mặt dưới, dính vào da, sau đó dùng
diêm giấy để đốt lửa. Nhiều người cho rằng đây là biện pháp trị liệu thần kỳ.
