cơ biến chuyển ra sao rồi sẽ tính. Nay việc chiến tranh đã xảy ra, tức là có
bên được bên thua, chờ đến khi tình thế rõ rệt, ta sẽ liệu có thể làm được
việc gì ích lợi cho nước". Ông Bảo Ðại ở Quảng Châu mấy ngày rồi trở ra
Hương Cảng.
Lúc ấy tôi đang ở trong cái hoàn cảnh nguy ngập, tiền thì sắp hết, ở trong
thì đã đánh nhau, thì không mong có sự tiếp tế được nữa. Tôi tính chỉ còn
đường về Sài gòn, có bạn bè và bà con có thể tư trợ cho được ít lâu. Tính
như thế nhưng biết là thế nào mà về được. Ðột nhiên ông Bảo Ðại cho
người ra Quảng Châu mời tôi ra Hương Cảng có việc cần.
Tôi ra Hương cảng gặp ông Bảo Ðại, ông nói rằng: "Có một người Pháp
bên Ðông Dương sang đây, muốn gặp chúng ta để nói chuyện về việc bên
nước ta, cho nên tôi mời cụ qua để bàn tính cho kỹ về việc ấy. Người Pháp
ấy là ông Cousseau, trước có biết cụ".
Hôm sau ông Bảo Ðại với tôi gặp ông Cousseau, nói chuyện chiến tranh
ở bắc bộ, ai bị bắt, ai bị giết... Sau ông nói rằng: "Cao cấp ủy viên Pháp bên
Ðông Dương muốn hết sức điều đình để đem lại cuộc hòa bình, nhưng vì
Việt Minh lừa dối, nên mới có sự chiến tranh, thật là thiệt hại cho cả hai
bên".
Tôi nói: "Cuộc chiến tranh này, do sự tôi biết, là phần lớn tại các ông gây
ra. Nước Việt Nam chúng tôi là một nước từ Nam chí Bắc có tính cách duy
nhất, đồng một ngôn ngữ, một phong tục lịch sử, mà các ông đem chia từng
mảnh, rồi lại lập ra Nam Kỳ Cộng Hòa Quốc và gây những sự trêu chọc,
thật rõ rệt là các ông không muốn hòa bình".
„Ðó là những việc tạm bợ nhất thời mà thôi, vì có nhiều nơi không theo
Việt Minh. Nếu có những người quốc gia đứng đắn ra điều đình thì nước
Pháp sẽ sẵn sàng nhượng bộ.“
