Quảng Châu là một thành thị lớn lao vào hạng nhì hạng ba ở nước Tàu,
dân cư trù mật, buôn bán phồn thịnh. Phố xá có nơi đường phố sạch sẽ, nhà
cửa rộng lớn, nhưng có nhiều nơi đường xá còn giữ nguyên vẻ cũ. Giữa
đường cứ cách độ trăm thước tây lại có một khải hoàn môn bằng đá đục
chạm theo kiểu cổ, đề những khoa thi tiến sĩ đời xưa, chắc là để mừng
những người thi đỗ về vinh quy. Còn có những đường, những ngõ lát đá
tảng, hai bên có cống rãnh bẩn thỉu, nhà cửa lụp sụp và không được sạch sẽ
lắm.
Phía dưới, giáp bờ sông có một khu đất gọi là Sa Diện, chung quanh có
con sông nhỏ bao bọc, ở trong là những lãnh sự quán, nhà ngân hàng và
nhà buôn bán của ngoại quốc. Ðường xá khu ấy sạch sẽ và không cho xe cộ
đi lại.
Ngoài thành thị có thể gọi là Phiên Ngung, tức là nơi Triệu Ðà đóng đô
ngày xưa, nay thấy có mấy cái đồi và mấy cái nhà làm theo kiểu mới.
Người ta nói đó là nơi Tôn Dật Tiên đóng trụ sở hồi Quốc dân đảng mới
khởi lên. Ði xa một đoạn nữa là Hoàng Hoa Cương nơi chôn 72 liệt sĩ trong
đảng cách mệnh nổi lên đánh nhà Thanh vào khoảng hơn 40 năm về trước.
Nay hàng năm đến ngày 29 tháng ba dương lịch có lễ kỷ niệm những liệt sĩ
ấy ở đó. Bên cạnh Hoàng Hoa Cương, bên kia con đường có cái ngôi mộ
một người Việt Nam tên Phạm Hồng Thái. Ngày 19 tháng sáu năm 1925
lấy danh hiệu một phóng viên nhà báo, đến ném tạc đạn vào đám tiệc của
người Pháp đãi viên Ðông Dương toàn quyền Merlin, khi viên ấy sang Sa
Diện. Phạm Hồng Thái ném xong chạy trốn, nhảy xuống sông, chết đuối.
Người Tàu đem chôn ở chỗ bây giờ, có dựng cái bia do Hồ Hán Dân viết.
đấy đi xuôi một quãng xa, thì đến khu trường đại học làm trên những ngọn
đồi, cây cối sầm uất, đường xá mát mẻ.
Nước Tàu thì ai cũng biết là một nước rộng lớn và có rất nhiều người,
nhưng có đi qua các nơi mới thấy rõ sự rộng lớn của nước ấy và sự trù mật
của dân nước ấy. Xe chở hành khách chạy trung bình 25 cây số một giờ mà
