Đây là sự thông minh, thông thái (clairvoyance) liên quan đến hiện thực
siêu nhiên. Phù hợp với epopteia Hi Lạp, là một trạng thái thần diệu: con
người nhìn thấy những hình ảnh cổ, những ý tưởng vĩnh cửu của sự vật.
Apollon và Dionusos mang lại epopteia.
Apollon mang đến sự tiên tri, đoán trước tương lai, sự giác ngộ siêu phàm
của trí tuệ con người, sự nhận thức chớp nhoáng của những kí hiệu hình ảnh
thế gian, khám phá ra toán học, thiên văn học, tâm lí học và các định luật
của cộng đồng.
Còn Dionusos mang lại epopteia, cũng tương tự nhưng lại khác hẳn: đấy
là cảm hứng ngây ngất của đê mê, là sự tỉnh ngộ siêu phàm về sự thống nhất
của thế giới, là sự mê sảng sâu đậm của sự đồng nhất nhân loại, là sự quên
mình của tình yêu. Nhưng epopteia cho dù theo kiểu Apllon hay Dionusos,
mức độ cao nhất của nó vẫn vượt khỏi phạm vi ngôn ngữ, dấu hiệu của tính
chất siêu ngôn ngữ này nằm trong âm nhạc.
Chúng ta đều biết trong các tôn giáo cổ ở Trung Quốc, Ấn Độ, Iran, Ai
Cập, Hi Lạp, Judea âm nhạc, ca hát đóng vai trò như thế nào. Chúng ta chỉ
không biết âm nhạc có ý nghĩa gì. Âm nhạc là sự thể hiện của epopteia,
csiszti, vidja đúng như sự nhạy cảm cao độ thể hiện trong âm nhạc, bằng âm
nhạc và do âm nhạc.
Âm nhạc Apollon - có nhịp điệu, sáng sủa, có trí tuệ trong âm thanh của
Pythagoras; hay âm nhạc Dionusos - ngây ngất, hòa tan, nồng nàn, trong âm
thanh của Orpheus, đều như vậy. Trực giác của chàng trai trẻ Nietzsche nhận
ra không thể lầm lẫn Apollon và Dionusos, thấy các vị thần của giấc mơ và
sự hưng phấn, các vị thần âm nhạc, các vị thần epopteia, thấy sự giải phóng
của linh hồn trong cơn mế sảng ra khỏi đời sống khép kín để nâng lên tầng
sự sống.
Buddhi hay intution intellectuelle, hay có thể gọi là trực giác thần bí là
khả năng đưa linh hồn con người ra khỏi đời sống và nâng nó lên sự sống.
Đây là epopteia, tiếng Hi Lạp gọi là eksztázis, là giấc mộng hay sự ngây
ngất, là dự đoán hoặc tiên tri, là ảo tưởng hay sự mê sảng, là cảm hứng hay
sự thăng hoa.
