Con đường ngầm trong mỏ sắt ban đầu thật tốt, nhưng rồl ở đấy tôi cũng
sợ. Trong hầm đá tôi cũng sợ. Tôi khóc to vì nỗi sợ hãi. Tôi biết, mình thật
thảm hại, thật nực cười, ngu xuẩn và bệnh tật, nhưng tri thức này còn kinh
khủng hơn, khiến tôi khóc nhiều hơn và vì thế tôi càng sợ hơn. Tôi không
dám cởi quần áo ra và nằm vào giường. Tôi không dám ra khỏi nhà, nhưng
nếu đã đi, tôi không dám quay trở lại. Tôi không dám ăn, nhưng tôi cũng
không dám không ăn, Tôi đi ngủ sớm, bởi tôi sợ, ngủ ngồi, thức tỉnh nhiều
lần, bởi tôi sợ, và trời còn tối khi tôi thức dậy, vì tôi sợ.
Nguyên nhân của nỗi sợ hãi của tôi không nhiều hơn bất cứ ai khác, ở đó
và lúc đó, như cả chục triệu người khác. Nhưng lập luận như thế là sự vụng
về. Lúc đó đang chiến tranh, nguy hiểm cho đời sống là thường xuyên. Sự
đe dọa từ bên ngoài. Sự đánh mất cảm giác an toàn. Ở tôi cũng đúng như ở
người khác. Và cũng thật ngu xuẩn đặt giả thiết, sự đe dọa bên ngoài đã tạo
ra nỗi sợ hãi. Hoàn cảnh sống nguy hiểm chỉ để che giấu ý nghĩa thực của
hoàn cảnh.
Cảm giác an toàn mất. Đúng. Bị bỏ rơỉ. Sau đó một năm, đầu thời kì tỉnh
ngộ, tôi cũng đọc Sách của Job, như nhiều người lúc ấy, những kẻ sống sót
và thử đi tìm chìa khóa của sự thử thách. Năm của Job.
Hoàn cảnh của tất cả chúng tôi như nhau. Cái xảy ra với tôi cúng không
khác. Không. Chỉ là. Tôi cho rằng đấy là những gì đã thật sự xảy ra. Tôi
chắc chắn điều này. Những người khác không nhận ra. Bởi vậy họ quên,
không nhanh, nhưng quên hoàn toàn, và sống tiếp, như thể chưa từng có gì
xảy ra. Tôi nói ra điều này không phải vì coi thường họ, dù họ đáng để coi
thường, chỉ không phải từ tôi. Đời sống của chúng ta khó khăn đến nỗi -
Bazsilius tuyên bố - chúng ta lao xuống bụi, nhưng không thể thành nạn
nhân vì những kẻ săn đuổi chúng ta cũng mang cùng một tên gọi, như chúng
ta.
Tôi nhớ đến khuôn mặt trên tàu điện, lúc tôi gần nghẹt thở vì sợ, những
xác chết phủ bằng giấy báo nằm trên vỉa hè, một giọng nói ngu xuẩn và trừu
tượng, hơi kỉêu căng bảo: như thế này là tốt. Tôi sợ hãi nhìn hắn. Hắn gật
đầu. Như thế này là tốt. Tôi càng sợ hơn nữa. Tôi ghen tị, chẳng lẽ hắn
