Bởi vậy khi sôi lên đùng đùng, nó không tạo ra cộng đồng mà tạo ra cách
mạng. Đạo đức thẳng thừng, giống như lương tâm cắn rứt, từ bỏ sự cao cả.
Đạo đức thẳng thừng tầm thường và mang tính chất ma quỷ.
Kẻ phục tùng bôi bẩn đời sống. Lương tâm cắn rứt là sự bất an của đời
sống bị bôi bẩn. Đạo đức thẳng thừng là sự nhầm đường trong đời sống của
một kẻ bị loại ra khỏi cộng đồng và bị tước mất của cải.
Sự phục tùng không thể tha thứ. Kẻ phục tùng cần quỳ gối van xin sự thật
tha thứ cho lỗi lầm nó đã phạm. Còn nếu không, nó không về đến nhà.
Đạo đức thẳng thừng chỉ giải tỏa nếu tình thương yêu kêu gọi nó, vẫy gọi
nó và đúng là nó đến gần tình thương yêu. Lúc đó nó có thể tránh khỏi lửa
của địa ngục.
2.
Từ thế giới dùng trong hai nghĩa.
Một nghĩa là vũ trụ theo từ Hi Lạp, nghĩa thứ hai là một nơi sống của con
người, nhưng không phải là cái nhà (thế gian).
Với thiên nhiên, hay với vũ trụ như người ta nói, không có vấn đề gì
nghiêm trọng, kể cả với nhiệt độ, giá băng, nước lụt hay động đất đi chăng
nữa. Cái luôn luôn có vấn đề là thế gian. Từng có những người sau một trận
không kích, gặp mưa bão và khi nghe tiếng sấm, thấy chớp giật, họ đã khóc
một cách nhẹ nhõm. Âm thanh của vũ trụ so với tiếng bom nổ mới an ủi làm
sao.
Để tôi có thể tự hỏi mình - Gabriel Marcel nói - làm sao tôi có thể chấp
nhận sự quấy nhiễu phá vỡ trí tuệ này?
Trong toàn bộ, cái đặc biệt nhất là thế gian tồn tại như thể tự nó, nhưng từ
nó, khó có gì chấp nhận nổi. Môi trường, sự tăng trưởng tiếp tục của con
người, thiên nhiên, xã hội, cộng đồng, nhà nựớc, những con người, các thời
đại hay nền văn minh, khó chấp nhận nổi. Thế gian càng chung chung và to
lớn, càng linh động và vững chắc so với tất cả, càng xa lạ, càng không thể
