Lương thực đã đào được mười bảy hố. Đội O Tròn là đội đến công trường
sớm nhất, đã thể hiện tinh thần cách mạng tiến công rất cao...”.
- Chỉ được cái nói phét là tài!
Nghe tiếng ông Đồng khậm khoặc ho, Toàn dừng cuốc ngửng lên. Ông
Đồng đội cái mũ nan rộng vành đang ngửa cổ ghé vào miệng chiếc bi đông
đựng nước chè móc câu hãm sớm nay. Nước chè sớt cả ra cằm ông, bò dờn
dợt một vệt dài xuống ngực ông, qua hình xăm con đại bàng xòe cánh trên
ức ông. Ngực ông là ngực con gián đói. Nó chỉ là những dẻ xương sườn
ghép nổi lại bọc ngoài một lớp bì phu mỏng dính. Ngực ông, ngực của kiếp
người lam lũ. Ngực một kẻ ốm o, bệnh tật. Nhìn nó Toàn có cảm tưởng nếu
như ông còn được chút sinh lực nào thì đó là nhờ ở hình con đại bàng. Con
đại bàng biểu trưng chí khí nam nhi của ông!
- Anh Đồng! Anh nghỉ đi để tôi xúc đất lên cho.
- Không sao đâu!
- Anh Đồng, lẽ ra mới từ Cầu Nhò về, anh nên nghỉ ngơi ít hôm đã.
- Yên tâm đi! Trời đất kýác cho ta hình thể, dùng sinh mệnh làm ta mệt
nhọc, dùng già lão khiến ta an dật, dùng cái chết giúp ta nghỉ ngơi. Cả câu
này nữa, Toàn đã nghe thấy bao giờ chưa: Trời đất là hý trường. Bi kịch là
sinh mệnh.
Leo lên miệng hố, bất giác Toàn bước lại cạnh ông Đồng. Những danh
ngôn bất hủ, ẩn tàng bao ý tứ sâu xa, lại như tiên triệu những điều chằng
lành, nghe mà lo sợ quá. Mặt trời đã lên cao, nắng chói lóa bỏng rát. Chống
tay lên sườn, ông Đồng như trở lại vẻ oai vệ cố hữu. Nhưng, trong bóng
râm chiếc mũ nan rộng vành, Toàn thấy ông già sọm hẳn đi. Mắt ông là hai
lỗ đáo. Râu cằm ông tua tủa, cứng đơ, bạc phếch. Và ngực ông, nơi làn da
bọc con tim, thi thoảng mới lại thấy sự sống thoi thóp giật giật một nhịp
như lấy lệ. Ông yếu quá rồi.
