PHẦN 2
Sukhov còn lâu mới hết hạn tù - đông này qua đông khác, hè nọ sang
hè kia, nhưng những tấm thảm đó vẫn làm anh mệt óc không ít. Một công
việc thật thích hợp với anh, nếu như anh mang án và mất quyền công dân,
chẳng đâu người ta nhận, mà cũng không được phép về lại làng nữa. Khi ấy
anh viết thư hỏi vợ, liệu anh có thể trở thành thợ vẽ thảm được không, khi
chẳng có lấy một tí khiếu vẽ nào? Mà thảm ấy là loại gì mà xôm vậy, vẽ
bằng gì và vẽ cái gì trên đó? Vợ anh trả lời rằng chỉ có những thằng đần
thối mới không vẽ được thôi: chỉ việc đặt khuôn lên vải, rồi lấy bút lông
chấm chấm sơn vào những cái lỗ nhỏ trên đó. Thảm có ba loại. Loại thứ
nhất là loại “Tam mã” - vẽ một cỗ xe đẹp ba ngựa kéo, cầm cương là một sĩ
quan kị mã. Loại thứ hai vẽ tranh con hươu. Loại ba - mô phỏng thảm Ba
Tư. Chả còn loại nào khác, nhưng thế cũng đủ làm thiên hạ loá mắt, tranh
cướp nhau, làm không kịp bán. Là bởi vì thảm thật không phải năm mươi,
mà hàng nghìn rúp.
Sukhov ước giá được nhìn qua mấy bức thảm đó...
Thời gian ở tù Sukhov đã đánh mất thói quen lo lắng, sắp đặt công
việc cho ngày mai, cho năm sau và nghĩ cách kiếm tiền để nuôi gia đình.
Tất cả mọi việc đã có mấy ông cấp trên nghĩ hộ anh, xem ra thì nhẹ cho
mình thật đấy, nhưng lúc ra tù thì làm sao đây?...
Từ những câu chuyện của cánh lái xe và lái máy xúc - dân tự do,
Sukhov biết rằng lối đi thẳng đã bị chặn lại, nhưng con người không chịu
bó tay: họ đi đường vòng và bằng cách đó họ vẫn sống.
Giá ở ngoài ấy thì Sukhov cũng có thể thử cách đi vòng này: kiếm tiền
ngon lành, lại chắc ăn. Thua kém những người cùng làng kể cũng xấu hổ
thật... song, trong thâm tâm Sukhov không thấy khoái ba cái vụ thảm thiếc
này cho lắm. Muốn làm phải mặt dày mày dạn, phải lo lót đủ kiểu, phải láu
tôm láu cá và chạy chọt công an. Sukhov sống ở trên đời đã bốn mươi năm,
đã mất nửa hàm răng và đầu bắt đầu hói, anh chưa bao giờ hối lộ và chưa
