của để, còn dân đều xác xơ, nghèo đói. Nhà nào cũng mái tranh cũ nát, liếp
nứa, sàn bương ọp ẹp cột kèo xiêu vẹo. Thức ăn thì rau tàu bay hay măng
rừng trộn bột ngô náu chung trong một cái chảo gang. Đến bữa, già trẻ trai
gái ngồi xung quanh cái chảo, chờ chia suất ra miếng lá chuối, động tác
cuối bao giờ cũng dừng ngón tay vết sạch mọi thứ hẩu lốn còn sót lại trên
mảnh lá. Muối trên cao nguyên được quý như vàng. Có lần vào buổi trưa,
ông Nhị Nguyễn giở món cơm nắm chấm muối của mình cùng ăn với một
gia đình. Nhà này vợ chồng trẻ mà đông con, năm đứa lốc nhốc cỡ trứng gà
trứng vịt khi mọi thứ đã sạch bóng, ông vô tình vo mảnh giấy báo đựng
muối ném qua cửa sổ ra vườn. Đứa lớn liền lên lên đi xuống và ông thấy nó
bới tìm vo giấy ấy, cẩn thận giở ra rồi dùng đầu lưỡi liếm dọc liếm ngang
hồi lâu.
Hôm ấy, ông lên sở chỉ huy phân khu bảo cáo tình hình. Vừa trở về đến
bản, thì chính cậu bé liếm muối đó từ đâu chạy đến, hổn hển nói:
- Xá tu ma! Xá tu ma!(Có địch!)
Ông Nhị Nguyễn nhác thấy bóng mấy tên lính thấp thoáng sau lùm cây
ngoài đường vội trèo lên cầu thang một nhà dân gần nhất. Trên sạp bương ở
phía ngoài trời không mái che, có một người đàn bà đang ngồi xe sợi.
Người đàn bà xe sợi ngửng lên thấy ông ló mặt bảo ngay:
- Vào buồng đi! Xão Xọi đợi chồng nửa ngày rồi nó bị mệt đấy!
Dưới sân tiếng chân người lạo sạo, chó sủa tứ phía, ông Nhị Nguyễn nhìn
xuống hai tên lính Âu, Phi cùng một lính nguỵ vừa tới. Ngỡ ngàng giây lát
trước lời bà mẹ, chợt hiểu, ông mạnh dạn đẩy cạnh liếp buồng liền kè cầu
thang. Trong đó một cô gái đang lúi húi làm một việc gì đấy thấy động có
ngửng lên ánh mắt hốt hoảng. Bên ngoài có tiếng hỏi lớn:
- Ai vừa đến đây?
- Con rể. Nó đi rẫy về. - Tiếng bà mẹ cùng khá to.
Hai tên Âu, Phi xì xồ. Ông Nhị Nguyễn nghe chúng bảo nham con rể của
bà này rất đáng khả nghi. Ông vội ngồi xuống cạnh cô gái có tên Xão Xọi,
