MỘT NGÀY LÀ MƯỜI NĂM - Trang 162

dáng thư sinh nho nhã mỉm cười nói ngay:
- Anh Nhị Nguyễn ạ. Một quy định bật thành văn của đơn vị này là cán bộ
từ cấp trung đội trở lên phải biết không nhiều thì ít về lịch sử của đất nước
bạn, cùng như ta hiểu sử ta đây. Mà người gương mẫu trong chuyện này là
trung đoàn trưởng.
Sau buổi gặp mặt trung đoàn trưởng lại chủ động mang cho ông mượn một
cuốn vở ghi chép của mình. Cuốn vở đã nhầu, qua tay nhiều người có trang
nhoè ố, có lẽ do bị nước mưa thấm vào trên đường hành quân, chữ viết bút
mực thì tháu , song không mất nét, mắt dấu, cũng dễ đọc. Mấy chục trang
vở học trò toàn là các gạch đầu dòng và hàng chữ đầu được kẻ đậm chân,
na ná một cuốn từ điển về địa lý - lịch sử. Ngay gạch đầu dòng đầu tiên là
“Đất nước Triệu Voi” viết: vua Pha Ngậm lên ngôi năm 1316, sau khi đã
thống nhất các tiễu vương quốc Chăm Pa Xác ở miền nam Xiêng Khoảng ở
đông bắc, Muông Si Va cùng thành phố Luông Prabăng phía bắc, đặt tên
nước là Lạng Xạng, nghĩa là Triệu Voi. Hay ở mục từ “Cánh Đồng Chum”
thuộc tỉnh Xiêng Khoảng số dân 16 vạn, 30 bộ tộc, độ cao 1200 m so với
mặt nước biển. Trên một vùng ở trung tâm cạnh đồng có khoảng 700 chum
đá khỏng lồ, được xác định niên đại là 3000 năm”.
Khi ông Nhị Nguyễn trả lại trung đoàn trưởng cuốn vở, hỏi là lấy đâu ra
những tư liệu tỉ mỉ như vậy trung đoàn trưởng liền vui vẻ kể: “Cái cách
mình tìm kiếm tư liệu như con kiến tha mồi vậy. Hai lần về phép đầu tiên
lại thủ đô vài ngày sục vào các hiệu sách, thư viện. Còn gõ cửa nhà mấy
bác giáo sư có tiếng của Viện Sử nữa. Hoá ra ở ta sách vở về nước Lào đâu
có nhiều. Có vị giáo sư mình đến hỏi thì vị ấy khai thác lại mình và bảo
chính mình mới là chuyên gia về phong tục tập quán của bạn. Ấy là do
trước lúc về nước cũng đã lót dạ được dăm ba điều rồi, lúc nào rảnh rõi
hành quân đến nơi nào, là mình đều tranh thủ hỏi chuyện khai thác các bô
lão, trưởng bộ tộc, sư sãi. Thế rồi kiến tha lâu đầy tổ, mấy năm tích được
khối thứ, cho tuốt tuột cả vào quyển vở này. Ngấn ấy trang thôi, anh em
truyền tay nhau đọc, rồi cũng thuộc, có cậu còn mạnh mồm lên lớp cho các
thông tin viên ở đơn vị bạn. Hôm rồi chính uỷ mặt trận không biết điều tra
từ đâu, mà trong cuộc họp quân chính đã biểu dương, lính trung đoàn 55