người lớn trước đám trẻ con nhà quê, và trước các cô bạn gái cùng lớp mới
qua kỳ nghỉ hè chợt lớn phổng phao ra dáng một thiếu nữ. Nhưng các cậu
cũng chưa muốn dứt bỏ tuổi thơ một cách dễ dãi. Đi trọ học trong nhà dân,
ở thôn Thắng Cựu, đêm đêm vẫn say với ván đáo lỗ đánh dưới ánh sáng
của bốn ngọn đèn "Hoa Kỳ" nhảy múa. Reo như vỡ chợ khi cặp "tan đôi",
"tan ba" bị đánh bung ra dưới sức quật ngã của đồng xu cái. Chỉ khi nào
đầu ngõ con chó vàng của nhà ông Xứng sủa vang, nghe tiếng guốc mộc gõ
xuống nền gạch của ông giáo chủ nhiệm đi kiểm tra sự học của đám học
trò, cả lũ mới cầm đèn ù té nhảy lên giường, ngồi vào bàn học i a hoặc vẽ
nhăng vẽ cuội các hình thù trong cuốn vở nháp.
Chao ôi! Những lá đơn xin nhập ngũ vào miền Nam chiến đấu viết
bằng máu của tuổi mười sáu. Anh trung úy thị đội phó cầm đơn, vừa giải
thích luật nghĩa vụ quân sự vừa rút khăn lau mùi xoa hỉ mũi che giấu sự
xúc động. Buổi chiều tháng 6, đám học trò phổ thông giã từ bạn bè, cha mẹ
lên đường. Nhưng đôi mắt đỏ hoe. Đoàn tân binh đi trong ánh hoàng hôn
của buổi chiều tà, suốt dọc theo con đường với những dãy phố hoang tàn,
trơ trụi, các bức tường gạch đã bị bom Mỹ ném sập. Ngôi nhà thờ tái xám
lừng lững hai ngọn tháp nhọn chĩa lên nền trời. Nhà thờ cũng bị bom Mỹ
ném trúng phòng thay áo của Đức cha. Cây cầu phao dập dềnh trên mặt
sông Trà Lý đang vào mùa con nước lớn. Cách đấy không xa là cây cầu sáu
nhịp mười hai vai cong cong như một vành lược bị chặt gãy khúc giữa
đứng chơ vơ. Rất xa, phía Nam Định vọng tiếng bom rền.
Chiến tranh đã bốn năm loang ra trên miền Bắc. Đám trẻ tự coi mình
là những người lính chậm trễ. Những lúc rảnh rỗi chỉ có hai đứa, Cường và
Nam Mực thường nhớ tới những kỷ niệm của tuổi học trò. Cái ngây thơ và
nồng nhiệt, cái xấu và cái tốt của tuổi trẻ cứ đan quyện vào nhau, hiện lên
thực đáng yêu.
Nam Mực làm công vụ cho tiểu đoàn, sau về trinh sát. Dũng cảm, mưu
mẹo khi bám địch. Chỉ tội hơi gàn.
