nguyên nhân là do đâu? Thì chính là ở chỗ chúng đã làm được công việc
của chúng! Còn hạng người thứ hai mà con nói đến, họ hồn nhiên ngây thơ
nhất nhất theo lời ta, thì lại thường hay vấp váp, thất bại, nguyên nhân lại
chính là ở chỗ họ đã không làm được công việc của họ…
- Con có điều chưa hiểu rõ. Lời của ngài há chẳng phải là chân lý đó sao?
Vì sao những kẻ không làm theo lời ngài, chỉ hành động theo ý riêng của
họ thì có thể thành công, dù chỉ thành công tạm thời? Còn những ai răm rắp
theo lời ngài thì thường vấp váp, thất bại?
- Con đừng sốt ruột, hãy nghe ta nói tiếp – Mác đặt bàn tay rắn chắc lên đầu
gối tôi – Thành quả quan trọng nhất suốt cuộc đời nghiên cứu của ta, chẳng
qua chỉ có hai điều mà người bạn chí thân của ta là Ăng-ghen đã quy nạp
trong bài phát biểu trước mồ ta: một là phát hiện ra nguyên lý cơ bản của
chủ nghĩa duy vật lịch sử, một nữa là phát hiện ra phương thức sản xuất tư
bản chủ nghĩa hiện đại và nhưng quy luật vận động đặc thù của xã hội tư
bản do phương thức sản xuất ấy đẻ ra. Còn thế giới quan và phương pháp
luận duy vật biện chứng thì đó là điều xuyên suốt toàn bộ quá trình nghiên
cứu của ta. Nếu nói chân lý thì chân lý là chỗ đó.
- Nhưng hai loại người mà con vừa nhắc đến thì dù thiện ý hay ác ý, họ lại
đều chỉ đi tìm kiếm những kết luận có sẵn trong quá trình nghiên cứu của
ta, chứ không phải là qua toàn bộ công trình nghiên cứu của ta mà đúc rút
ra phương pháp luận. Ta rất tán thưởng mệnh đề “đắc ý vong ngôn ” trong
triết học phương Đông của các người. Nếu như đắc cái ý tức là thấu hiểu
nội dung tư tưởng của ta thì có thể vong cái ngôn tức là quên phắt đi cái vỏ
ngôn ngữ của ta. Song sau khi ta và Ăng-ghen đã về thiên đàng, thì rất
nhiều người chỉ đắc cái ngôn mà vong cái ý của ta. Đó chính là cái mà triết
học phương Đông của các người gọi là “ tiểu trí bất cập đại trí ” đó, thế thì
còn nói gì là chân lý.
- Con đã có phần sáng tỏ. Thế nhưng tại sao ngài lại nói rằng “ họ làm việc
họ ” thì có thể thành công được? Vậy ý nghĩa chỉ đạo của học thuyết là ở
chỗ nào?
- Con vẫn chưa sáng tỏ lắm - Một nụ cười mỉm thoáng hiện ra trong chòm
