hành vi của mình mà ở chỗ giải thích hành vi mình làm. Tôi đã không làm
cái việc ấy, tôi đã tưởng tượng rất hợp lý hình ảnh cao lớn của mình. Nhưng
nếu tôi làm cái việc ấy, tôi vẫn có thể giải thích hợp lý được, không những
tha thứ được cho mình, mà thật sự có thể cho rằng đấy là hành vi của kẻ
mạnh.
Trời sáng rồi, ánh sáng ban mai nhờ nhờ lọt qua tầng kính bẩn đục. Anh em
tù đang ngủ say cả. Tôi thở dài não ruột: người có khả năng suy nghĩ thì
sống bằng tư duy, kẻ không có khả năng suy nghĩ thì sống bằng bản năng.
Nhưng bản năng làm người ta cứng rắn, còn tư duy lại khiến người ta yếu
mềm.
Thật ra trên thế giới này, suy nghĩ hay không suy nghĩ cũng thế thôi! Tôi
muốn vươn vai ngồi dậy nhưng đã ngủ thiếp đi.
Hôm sau đại đội vẫn đi làm như thường. Trận mưa đêm qua,chẳng để lại
bao nhiêu dấu vết trên cao nguyên hoàng thổ, ngoài mấy dòng chẩy tự
nhiên do nước mưa xói mòn trên bờ dốc sườn mương. Đương nhiên, ruộng
lúa, bãi lau và đầm lầy đều ngập nước. Khi đám cỏ nước xanh rờn đu đưa
theo gió, giữa đám cành lá đang khua động, có thể thấy bọt nước trắng xoá
khắp nơi. Chỉ khi mưa rào mới nổi bọt nước lên như vậy. Không khí ẩm ướt
khác thường, gió như mang theo những làn mưa bụi mỏng như tơ. Màu nâu
trên thân liễu và liễu quế hương càng thẫm đậm hơn, còn thân bạch dương
thì sáng loáng như đúc bằng bạc. Trên bờ ruộng và lối đi, cóc ngồi chồm
chỗm, ếch nhái thì lủi nấp vào cỏ, chẳng khác gì những nạn nhân vùng bão
lụt, hoang mang hoảng hốt. Nhưng lối đi không hề lầy lội, bờ ruộng vẫn
chắc chắn qua lại được. Đại đội lao cải vẫn đi làm theo con đường đất ấy.
Trời sáng rõ, tổ coi ruộng chúng tôi bò dậy, vác xẻng đi kiểm tra phần
ruộng của mình, xem mưa có xói vỡ cửa tưới cửa tiêu không, bờ ruộng có
chỗ nào sạt lở không. Đầu ong ong váng vất tôi lượn lờ quanh đám ruộng
của mình, chẳng biết phải làm gì, miệng đắng chát, bụng không thấy đói tí
nào. Nhìn vào nơi hôm qua mình đã đi vào, rồi lại chạy ra, lau lách bị rẽ
