Dục vọng ấy như ma quỷ náu mình trong góc chết của mỗi trái tim, bất cứ
phong trào chính trị nào cũng không đụng tới nó được. Ngược lại, nó có thể
bất ngờ chui ra xoá sạch sành sanh mọi ảnh hưởng mà chính trị đã tạo ra
được cho con người. Qua chàng Câm mọi người tự kiểm điểm bản thân,
thấy trong lòng mình ngoài tính đấu tranh << cách mạng không ngừng >>
ra, dường như có một thứ gì đó không nói ra được, có khác chăng là chàng
Câm thì công khai hoá nó mà thôi. Cái ý nghĩ ghê tởm nặng nề ấy, giống
hệt dòng nước nhỏ chảy ri rỉ dưới tầng băng rắn, gặm nhấm dần dần tầng
băng đông cứng ở trên.
Điều mà nữ triết gia chân to ngẫm nghĩ có lẽ chính là nó đấy chăng?
Chàng Câm theo thói quen vẫn cúi gầm mặt, đi theo sau người đàn bà chân
to đang cầm roi trong tay. Bóng họ chìm hẳn vào trong lớp mây chiều màu
xanh nhạt nơi khu nhà ở của công nhân. Sương khói ma quỷ phun ra đã bao
phủ toàn bộ xóm làng. Cừu đã im lặng nằm xuống, lão cừu già theo chủ
nghĩa bi quan nằm vào một xó, não nuột thở than, buông thõng bộ râu dài
đầy vẻ ưu thời mẫn thế. Tôi làm xong mọi công việc phải làm, ngồi lên
phiến đá ráp ban nãy bí thư Tào mài xẻng, châm thuốc hút. Một nỗi xót xa
phiền muộn khó tả lại dâng lên trong lòng tôi như mọi ngày. Nỗi niềm này
đến với tôi chính xác như bộ máy đồng hồ. Mặt trời lặn, hoàng hôn, cừu về
chuồng, ráng chiều, gió lắng xuống, hoang mạc im lìm, cồn cát bị không
khí chuyển động bào mòn, những ngọn cỏ lác trơ trọi vươn cao, những bụi
gai lá cành xoắn xuýt, tất cả đều mờ dần và loãng đi.
Và tự đáy lòng tôi dần dần hiện rõ nỗi hiu quạnh cô đơn. Ngày cũng như
đêm bầu bạn quanh tôi chỉ có cừu, với chàng Câm. Không gian mênh
mông, không tìm đâu thấy một dẫn chứng thực tế nào để chứng minh cho
những tư tưởng tôi học được trong sách vở. Đây hình như không phải xã
hội loài người, mà tựa hồ như một cục bùn bé tí xíu văng ra từ xã hội loài
người đang quay tít với vận tốc chóng mặt. Cục bùn ấy không còn liên hệ
với xã hội loài người nữa, những vẫn mang bản chất của xã hội loài người.
