Lâm Ngữ Đường
Một Quan Điểm Về Sống Đẹp
Dịch giả: Nguyễn Hiến Lê
CHƯƠNG VI
LẠC THÚ Ở ĐỜI
1. VẤN ĐỀ HẠNH PHÚC
Ở đời, ta có thể hưởng thụ được nhiều thứ lắm: ta hưởng thụ cái bản thân
của ta, hưởng thụ đời sống gia đình, hưởng thụ cây cỏ, hoa lá, mây ráng,
dòng nước uốn khúc, ngọn thác cuồn cuộn, và thiên hình vạn trạng trong vũ
trụ; ngoài ra ta còn hưởng thụ thi ca, nghệ thuật, trầm tư, tình bạn, đàm đạo,
sách vở, những cái này đều là những hình thức cảm thông của tâm hồn. Có
những lạc thú dễ thấy như một bữa ăn ngon, một buổi họp vui vẻ, một buổi
đoàn tụ trong gia đình, một buổi dạo xuân; có những lạc thú không hiện rõ
như thi ca, nghệ thuật, trầm tư. Nhưng tôi không thể phân biệt được lạc thú
ra làm hai loại tinh thần và vật chất, vì tôi không tin rằng sự phân biệt như
vậy là đúng và cũng vì mỗi khi tôi muốn phân biệt thì tôi thấy lúng túng.
Chẳng hạn khi thấy một bọn người già trẻ, trai gái vui vẻ ăn trên bãi cỏ
trong một cuộc dạo cảnh thiên nhiên thì trong cái vui của họ, phần nào
thuộc về vật chất, phần nào thuộc về tinh thần? Tôi thấy một em nhỏ lăn
trên bãi cỏ, một em khác kết bông, bà mẹ chúng ăn một cái bánh, một ông
chú hay ông bác của chúng cắt một trái táo đỏ và thơm tho, còn ba chúng
thì nằm ra ngó mây trôi, ông nội của chúng phì phà ống điếu. Đâu đó có
người quay dĩa hát và tiếng nhạc hoà tiếng sóng văng vẳng đưa lại. Bao
nhiêu cái vui, cái nào là vật chất, cái nào là tinh thần? Phân biệt cái thú ăn
uống hoặc ngắm cảnh với cái thú ngâm thơ, có phải là một việc dễ không?
Nghe nhạc có phải là một cái thú cao thượng hơn hút thuốc ngon không?
Mà người ta vẫn cho thú trên là thú tinh thần, thú dưới là vật chất. Vậy theo
tôi sự phân loại như vậy mơ hồ, khó hiểu, lầm lẫn. Nó căn cứ vào một thứ
triết học phân biệt tinh thần và nhục thể mà không nghiên cứu kĩ những
