MỘT QUAN ĐIỂM VỀ SỐNG ĐẸP - Trang 118

hoan lạc của ta.

Tôi cho mục đích chính đáng của sinh hoạt là sự hưởng thụ; có lẽ giả định
đó có phần quá đáng chăng? Giản dị quá nhỉ? Vâng, vì nó như vậy đấy. Tôi
còn do dự không muốn dùng tiếng “mục đích” vì tiếng đó hàm cái nghĩa bó
buộc, gắng sức, mà hưởng thụ chỉ là một thái độ rất tự nhiên. Vấn đề mà
mọi người đặt ra ở trên cõi đời này không phải là làm sao cố gắng đạt được
mục đích của đời sống mà là làm gì trong cái khoảng đời người trung bình
là năm, sáu chục năm này. Tổ chức đời sống đó ra sao để tìm được nhiều
hạnh phúc; vấn đề đó rất thực tế chứ không có tính cách siêu hình học.

Mặc khác tôi nghĩ rằng những triết gia nào tính giải quyết vấn đề mục đích
của nhân sinh là mắc vào cái tật lí luận sai về nguyên tắc vì đáng lẽ phải
chứng minh rằng đời người có mục đích thì các nhà đó lại giả định rằng nó
có mục đích. Vấn đề đó mà các nhà tư tưởng phương Tây đã bao lần đem ra
tranh luận, sở dĩ được coi là quan trọng có lẽ do ảnh hưởng của môn thần
học; và nội một điều là người ta rán giải quyết nó, cãi nhau vì nó, lúng túng
vì nó, cũng đủ cho ta thấy rằng nó hão huyền, không sao giải được. Nếu đời
người quả thực có mục đích thì có đâu mục đích lại mơ hồ, khó kiếm đến
như vậy.

Người ta có thể đặt vấn đề theo hai cách: một là mục đích đó đã được
Thượng Đế quyết định rồi, hai là nó do con người lựa chọn lấy. Tôi không
xét quan niệm thứ nhất vì cái mà cho là ý chí của Thượng Đế đó, nhất định
là do óc chúng ta nghĩ ra, chúng ta tưởng tượng rằng Thượng Đế có ý nghĩ
đó; vả lại nếu Thượng Đế có một ý chí nào thì làm sao mà trí khôn của
phàm nhân chúng ta có thể đoán được. Lí luận cái kiểu đó (đem ý nghĩ của
ta gán cho Thượng Đế) thì kết quả là sẽ coi Thượng Đế như một viên
Thượng sĩ trong quân đội của chúng ta, biến Thượng Đế thành một vị ái
quốc cuồng nhiệt hơn chúng ta nữa. Ta quan niệm Thượng Đế như vậy thì
Thượng Đế không thể định một “thiên vận” cho thế giới hoặc châu Âu
được, mà chỉ có thể định một “thiên vận” cho tổ quốc thân yêu của chúng