những liên lạc với đạo Ki Tô và tôi thành một dị giáo đồ từ hồi đó.
Bây giờ thì đối với tôi, mọi sự minh bạch lắm. Thế giới của dị giáo đồ là
thế giới giản dị. Dị giáo đồ không giả định một điều gì cả, không bắt buộc
phải giả định một điều gì cả. Người đó chuyên lập luận trên sự thực của đời
sống và nhờ vậy làm cho đời sống hấp dẫn hơn. Người đó không cần phải
làm điều thiện để tự biện hộ cho mình (nghĩa là thấy điều thiện là đáng làm
thì làm, không cần vì một lẽ gì khác), như vậy là biện hộ cho điều thiện còn
hơn các tôn giáo. Nếu người ta nhận rằng nên làm điều thiện chỉ vì nó là
điều thiện thì người ta không thể không coi những lời mà khoa thần học
dẫn dụ tín đồ làm điều thiện chẳng những là thừa mà còn làm che lấp mất
cái rực rỡ của đạo đức nữa.
Lòng yêu nhân loại phải là một sự thực chung kết và tuyệt đối. Chúng ta
phải có thể yêu nhau được mà không cần có một vị nào ở trên Trời bắt buộc
ta cả. Theo tôi, đạo Ki Tô làm cho đạo đức hóa ra khó khăn, rắc rối một
cách vô ích, mà làm cho tội lỗi hóa ra tự nhiên, thích thú. Theo tôi, chỉ có
dị giáo chủ nghĩa là có thể cứu tôn giáo ra khỏi thần học, khôi phục được
tính cách giản dị và đẹp đẽ của tín ngưỡng, khôi phục được sự tôn nghiêm
của tình cảm trong tôn giáo.
Vì đâu mà những thuyết lầm lẫn rắc rối về thần học đã phát hiện trong mấy
thế kỉ đầu kỉ nguyên và biến đổi những chân lí giản dị trong bài “Thuyết
giáo trên núi” thành một cơ cấu cứng ngắc, kì dị, để cho giai cấp tế sư lợi
dụng? Theo tôi, nguyên do chỉ ở trong hai chữ “Thiên khải”. Sự tin tưởng
rằng có một bí mật hoặc một ý chí của Thượng Đế được Thượng Đế khải
thị cho một vị tiên tri, rồi vị tiên tri truyền thụ lại cho sư sinh, là một sự tin
tưởng chung cho tất cả các tôn giáo: Ki Tô giáo, Hồi giáo, Móc Môn giáo,
(Mormonisme)
, Hoạt Phật giáo (Lamaisme), Ki Tô giáo khoa học
(Christian Science)
để cho mỗi tôn giáo có thể giữ độc quyền cứu rỗi tín
đồ, một thứ độc quyền có chấp chiếu chứng thư. Những chân lí giản dị mà
Đức Ki Tô dạy ta ở trên Núi, phải được tô điểm thêm, những bông huệ mà
