Lâm Ngữ Đường
Một Quan Điểm Về Sống Đẹp
Dịch giả: Nguyễn Hiến Lê
CHƯƠNG II
QUAN NIỆM VỀ NHÂN LOẠI
1. QUAN NIỆM CỦA HI LẠP VÀ TRUNG HOA
Khi xét quan niệm của Hi lạp về nhân loại, tôi chú ý nhất tới điều này: họ
cho thần thánh giống với phàm nhân, còn đạo Ki Tô muốn cho phàm nhân
theo gót được Thần Thánh. Cái đám thần ở trên núi Olympe của người Hi
Lạp quả là một bọn ưa khoái lạc, hiếu sắc, đa tình, nóng nảy, gay gổ nhau,
lừa dối nhau, đánh xe và ném lao y như người Hi Lạp vậy; một bọn thần
cũng thích hôn nhân và có vô số con hoang. Thần với người chỉ khác nhau
ở chỗ thần làm sấm làm chớp được, tạo được cây cỏ trên mặt đất, sống hoài
mà không chết và uống mật hoa chứ không uống rượu. Chúng ta thấy thân
mật với bọn thần đó quá, có thể đeo bị trên lưng rồi đi săn với thần
Apollon, hoặc giữa đường, vẫy thần Mercure lại, nói đùa với ngài ít câu,
như nói đùa với một người trạm đưa điện tín ở Western Union (Liên Hiệp
Điện Tín Cục của Tây bộ) và nếu câu chuyện phím kéo dài quá thì ta có thể
tưởng tượng rằng ngài sẽ bảo ta: “Đúng lắm. Nhưng xin lỗi nhé, tôi phải
đem gấp điện tín này lại con đường 72”. Thần của dân tộc Hi Lạp là người,
khác xa với Đức Thượng Đế tận thiện của đạo Ki Tô! Những vị thần trên
núi Olympe đó chỉ là một giống người siêu việt thôi, một giống vĩ nhân bất
tử (vĩ nhân hiểu theo nghĩa có nhiều quyền uy, khả năng, chứ không phải có
nhiều đạo đức). Trên cái bối cảnh của núi Olympe đó, người Hi Lạp đã tạo
ra được những truyện đẹp lạ lùng như truyện Démeter
, truyện
Proserpine
và truyện Orphée
. Sự tín ngưỡng các vị thần đó học cho
là một điều đương nhiên, vì chính Socrate, khi uống thuốc độc cũng rảy
một chút rượu tế thần, cầu thần giúp cho mình mau qua thế giới bên kia.
Thái độ đó hơi giống thái độ Khổng Tử. Ở thời đại đó tất nhiên phải như
