bước ra từ địa-hạt thơ Đường, nguồn tượng-trưng thuần-túy nhất. Tôi có
cảm-giác, một khi về với thơ Tầu, là thế-giới chia ra hai phần : một, mặt
đất, hai, cái tượng-trưng của nó bên trên : không-khí. Nhà thơ là người
hiểu nhất về cái bên trên. Đáng lẽ than khóc cái cành hoa rơi, họ than khóc
cái chỗ trống của cành hoa rơi. Đáng lẽ kêu gọi một ngọn gió, họ chỉ kêu
gọi cái gì như hình thể của ngọn gió. Họ đi đến với chung-quanh, với sự-
vật không bằng đường đất của con tim, bàn chân của cảm-tình, nhưng
bằng không-gian, bằng cánh bay của trực-giác.
Riêng về QUÁCH-TẤN cái quan-niệm « tình nhiều nhưng không được
lộ, khí mạnh nhưng mà phải dằn », như sao ta có thể đọc thấy rõ-ràng,
trong mấy câu, gọi đi là tâm-sự :
Sầu mong theo lệ khôn rơi lệ,
Nhớ gởi vào thơ nghĩ tội thơ.
Và sự liên-tưởng, xui chúng ta không sao không nghĩ đến một đôi nhà
thi-sĩ Pháp đã đưa ra cái thuyết : « Người thơ khi đi tìm cái Đẹp phải
dằn lên những dục vọng tầm thường, phải gạt tro ra cho điếu thuốc
được dễ-dàng cháy theo với LỬA ». Phương Đông, phương Tây, ngửng
lên cùng thấy trời kia xanh.
Một cái quan-niệm như thế ở một nhà thơ cũ, chẳng xui ta ngạc-nhiên
mảy may nào hết. Ai đã có thể yêu sự tự ràng buộc của tâm-hồn, thì yêu
luôn cái ràng-buộc tâm-hồn bởi ngoại cảnh. Kẻ hoàng-vương sợ gì lễ-nghi.
Bởi vì lễ-nghi làm ra kẻ hoàng vương vậy. Con cá đẹp, múa giữa bốn mặt
pha-lê, mà cũng làm được khoái-lạc cho kẻ tài-tử – chính vì nó múa giữa
bốn mặt pha-lê. Cái múa tự-do đó, QUÁCH-TẤN nuôi mãi trong hi-vọng.
Ông nguyện ngày kia sẽ trả lại hoàn-toàn cho thơ cũ cái hoàn-toàn của nó
– âm-điệu, nhịp-nhàng, uyển-chuyển, đổi thay – mà « làng thơ Việt Nam đã
bao lâu đánh mất ». Mười năm, hai mươi năm, hay cần đến, cả một đời,
điều ấy là một điều chẳng đáng kể với ông.
Tập thơ thứ hai nầy vượt biết bao nhiêu tập thơ thứ nhất đã làm chúng
ta không mãn-nguyện. Tập thứ hai nầy, tuy xinh-đẹp nhường ấy, yêu-kiều
