tượng. Theo Hegel, tiến trình phát triển tinh thần và văn hóa sẽ đạt đến
trình độ, trong đó có được một tri thức “tuyệt đối”: và xem ra như ông
nghĩ rằng, thời đại của chính ông đã ít nhiều hoàn thành điều đó! (Về
điều này, Hegel khác với Kant, kẻ nói rằng, chúng ta không thể có
được một tri thức về các sự vật như trong tự thân chúng, và chúng ta
không bao giờ hoàn thành được sự toàn hảo luân lý).
Những kẻ thừa kế Hegel đã phân chia thành hai trường phái về vấn
đề, làm sao áp dụng những tư tưởng của Hegel vào xã hội, chính trị và
tôn giáo. Những kẻ thuộc “Cánh hữu” quan niệm, những tiến trình
lịch sử đã đạt được sự phát triển trọn vẹn các khả năng của con người,
và như thế họ thấy nước Phổ đương thời hầu như là lý tưởng, và do đó
họ giữ một thái độ bảo thủ về chính trị. Nhưng những kẻ thuộc “Cánh
tả” hay “Cánh trẻ” thì quan niệm, hình thức cao nhất của tự do hãy
còn phải được thực hiện, xã hội châu Âu đương thời hãy còn xa với lý
tưởng, và như thế con người phải giúp thay đổi trật tự cũ và đưa đến
một cấp bậc phát triển mới của con người. Do đó, họ tìm cách thực
hiện những cải cách triệt để hay một cuộc cách mạng.
Một trong những nhà tư tưởng quan trọng trong nhóm thứ hai là
Ludwig Feuerbach, với tác phẩm chấn động Tinh yếu của Kitô giáo
(Das Wesen des Christentums) được xuất bản năm 1841. Feuerbach
biện giải rằng, Hegel đã đảo ngược sự vật đầu chúi xuống, rằng
Thượng đế hay Tinh thần hãy còn xa thể hiện mình trong lịch sử, rằng
những tư tưởng tôn giáo hay những niềm tin là sản phẩm của con
người như một phản ảnh mờ nhạt hay một sự lý tưởng hóa của cuộc
sống trong thế giới này, và chính cuộc sống trong thế giới này mới là
thực tại cơ bản. Con người trở nên “tha hóa” bởi sự phóng ngoại
những khả năng con người của mình làm nên những hình ảnh thần học
tưởng tượng và đánh giá thấp cuộc sống hiện tại của mình. Feuerbach
chẩn đoán siêu hình và thần học như một môn “tâm lý bí truyền”,
nghĩa là xem chúng như sự biểu đạt những xúc cảm của chính chúng
ta qua một hình thức trá hình của những khẳng định u mặc về vũ trụ.
