có nhiều tác phẩm của Sartre trong giai đoạn thời sau cũng đã được
xuất bản, và nhờ đó chúng ta nay bắt đầu có thể đánh giá về ông một
cách tổng thể hoàn bị hơn. Điều này có thể đưa lại một chút vấn đề
trong chương giới thiệu này. Tôi đề nghị chúng ta tập trung vào tác
phẩm Tồn tại và Hư vô (những trang tham chiếu được ghi theo bản
dịch tiếng Anh Being and Nothingness của Hazel Barnes, xem bản
Sách tham chiếu cuối chương này), nhưng tôi sẽ thêm một tiết cuối
cùng đưa lại một số nét đại cương về giai đoạn thời sau của Sartre).
Chỉ là một sự công bằng phải lưu ý độc giả rằng, tác phẩm Tồn tại
và Hư vô không phải là một tác phẩm dễ đọc. Điều này không hẳn vì
nó rất dài và nhiều lặp lại, nhưng nhất là bởi cái cảm giác thú vui thêu
chữ với những thuật ngữ riêng biệt, những danh từ trừu tượng và
những nghịch lý không giải quyết. Sartre xem ra thích thú trêu chọc
độc giả của ông với những trình bày tối nghĩa, có dáng mâu thuẫn hay
cực kỳ quá thuyết. Những ảnh hưởng của Hegel, Husserl và Heidegger
hẳn có thể giải thích điều này, nhưng khó có thể bào chữa cho ông.
Người ta có thể tự hỏi, sao ông không thể nói những điều ông muốn
nói một cách rõ ràng hơn và ngắn gọn hơn. Sartre có một khả năng tự
tín phi thường cho tuôn trào dài dòng văn tự hàng loạt trang sách triết
lý (trong các quán cà phê Paris, giữa đêm khuya, như được thuật lại),
nhưng xem ra như ông không mấy bận tâm với vấn đề tự kiểm và
duyệt bài biên soạn (truyền thuyết nói thủ bản các bài viết của ông
được đưa thẳng đến nhà in từ các bàn cà phê). Dẫu sao cũng có những
đoạn văn tương đối sáng sủa và đầy thức nhận, và những cố gắng để
hiểu hệ thống tư tưởng của ông cũng biểu lộ cho thấy một cái nhìn về
Bản tính con người với một sức hấp dẫn và quyến rũ nào đó.
SIÊU HÌNH: Ý THỨC VÀ ĐỐI TƯỢNG, VÔ THẦN
Nét đặc trưng cơ bản nhất trong hệ thống tư tưởng của Sartre là sự
phân biệt triệt để giữa ý thức hay thực tại con người (être-pour-soi, tồn
tại-cho-mình, being-for-itself) và thực tại vô sinh, vô thức (être-en-soi,
tồn tại-nơi-mình, being-in-itself). Những khái niệm này đến từ Hegel,
