“Muỗi, vắt nhiều hơn cỏ
Chướng khí mù như sương
Thân không là lính thú
Sao chưa về cố hương?
Chiều chiều nghe vượn hú
Hoa lá rụng buồn buồn
Tiễn đưa về cửa biển
Những giọt nước lìa nguồn
Đôi tâm hồn cô tịch
Nghe lắng sầu cô thôn
Dưới trời mây heo hút…
Hơi vọng cổ nương bờ tre bay vút
Điệu hò… ơ theo nước chảy chan hoà…”
Sơn Nam sinh trưởng tại miền Hậu Giang, nơi muỗi, vắt nhiều hơn cỏ. Hơi
thở của Sơn Nam hôm nay là hơi thở của miền Nam nước Việt hôm qua.
Chính vì đó, Sơn Nam đã dẫn dắt chúng ta qua tác phẩm để tìm lại sức
sống, một sức sống tiềm tàng, phong phú của những con người coi nhẹ gian
lao, cực khổ, khinh cái chết, trọng tiết tháo và giàu lòng nhân từ trong buổi
đầu đi tìm đất mới. Tâm hồn Sơn Nam không bị ánh sáng phù phiếm của
đô thị chi phối. Những phát minh về cơ khí cũng như mọi phát minh khác
do sự cố gắng của con người hiện đại tạo ra với mục đích làm cho con
người được hưởng một phần an nhàn của thể xác, đối với Sơn Nam, có lẽ
chẳng làm anh thích thú. Sự kiện này được chứng minh xuyên qua những
suy nghĩ của anh trong tác phẩm.
Người đọc Sơn Nam không hề tìm thấy dấu vết của đại lộ, không một ánh
sáng điện, không cả những công viên với hàng ghế sơn xanh đậm, có
những chiếc lá vàng rơi – như cánh bướm lạc loài – trên bồn cỏ mát mùi da
thịt, mà các nghệ sĩ hôm nay thường dùng như biểu tượng sinh hoạt văn
nghệ với chiều sâu ý thức. Ở Sơn Nam, đại lộ là những con rạch, những
