“Mai tôi đi dù hôm nay đang vào thu
Dòng sông Seine đang mặc áo sương mù
Đang nhìn tôi mà khoe nước biếc
Khoe lá vàng lộng lẫy lối đi xưa…”
(“Paris”)
Paris với dòng sông Seine, với tháp Eiffel, với xóm Montmartre, với những
thư viện, những bảo tàng, những mái giáo đường với sương mù tuyết trắng,
với những nàng kiều nữ, với trăm vạn đam mê huyễn hoặc, mà sao Nguyên
Sa chỉ dùng chúng trong thi ca như dùng những phương tiện để chuyên chở
từng ý nghĩ Việt Nam, từng ngôn ngữ Việt Nam. Thi sĩ William Carlos đã
nói đúng:“Sự sáng tạo ngôn ngữ mới cho thi ca, ở đó, các thi nhân Mỹ có
thể viết ra được, chính là một ngôn ngữ mang biểu tượng nước Mỹ” (Jarell,
Situation d’un Poète).
Xuyên qua ngôn ngữ Nguyên Sa, người đọc hình dung thấy một khung cửa
bỏ ngỏ. Từ khung cửa đó, có thể nhìn ra một khu vườn với màu sắc chói
chang, với muôn vàn cánh bướm đang múa lượn chập chờn làm rung động
những đài hoa ngát nhuỵ. Những cánh bướm của tình yêu, của khát vọng,
của dự tưởng, Nguyên Sa dang rộng đôi tay bé nhỏ muốn ôm vào lòng
mình. Cái vũ trụ nào đó, mà Nguyên Sa đoán biết hay tìm thấy không phải
cái vũ trụ được đo lường và ước đoán bằng chứng nghiệm toán học, bằng
những năm ánh sáng, bằng vệ tinh, bằng phi thuyền. Vũ trụ ấy chẳng ai
chứng minh được vì nó là Vũ trụ của Tình yêu, do tình yêu hình thành.
Sartre nói – “Cái TA là do kẻ khác”. Cái nguyên lý này, Nguyên Sa là
người biết rõ hơn ai hết. Nguyên Sa biết triết học trước khi biết làm thơ.
Hình ảnh chói loà của Socrate, Platon, Kant, Nietzsche, Heidegger,
Bergson, Russel, Jaspers, Sartre v.v… với các triết thuyết cao siêu mà các
vị đó đã để lại cho nhân loại, hình như chẳng có chút liên hệ gì trong địa
hạt thi ca, một địa hạt mà Nguyên Sa coi như cứu cánh của đời mình. Điều
nói đó có thể không đúng hẳn, nhưng xuyên qua thi phẩm Nguyên Sa,
người đọc chưa chiếu rọi hay khám phá được màu sắc triết học hay hướng
