MƯỜI KHUÔN MẶT VĂN NGHỆ - Trang 35

thành một kiến trúc vĩ đại như thế. Mỗi chữ được Nguyễn dùng trở nên quý
giá. Nguyễn Tuân viết mà giống như nhà điêu khắc cần cù chạm trổ vào
mặt đá quý những hình nét trác tuyệt.
Từ Vang bóng một thời qua Chiếc lư đồng mắt cua, Một chuyến đi, Tàn
ngọn đèn dầu lạc, Tuỳ bút I, Tuỳ bút II, Tóc chị Hoài, Quê hương đến
Nguyễn rồi Chùa Đàn, tác phẩm sau chót của Nguyễn Tuân trước khói lửa,
đã do Nhà xuất bản Quốc văn ấn hành ngày 5-8-1946 tại Nhà in Trung Bắc,
36 phố Phùng Hưng, Hà Nội. Tác phẩm Chùa Đàn ra đời được già 4 tháng
thì cuộc chiến tranh Việt - Pháp bùng nổ trên toàn quốc (19-12-1946). Từ
đó toàn quốc kháng chiến và cũng từ đó, mọi sinh hoạt của con người Việt
Nam bắt buộc phải đổi thay, nhất là sinh hoạt văn học nghệ thuật.
Trong hơn một năm trời, từ ngày 19-8-1945 đoàn quân khởi nghĩa rời núi
rừng Cao-Bắc-Lạng tràn về Hà Nội rồi lần lượt qua các tỉnh cho đến ngày
19-12-1946, Nguyễn Tuân mới chào mừng cách mạng được 2 tác phẩm:
Nguyễn và Chùa Đàn. Nội dung tác phẩm Nguyễn được coi như tác phẩm
tự thuật. Nguyễn Tuân đã nhân danh nhân vật Nguyễn để trình bày quan
niệm sống của riêng mình đối với cách mạng bằng cách chối bỏ quá khứ và
tình nguyện dấn thân vào ánh sáng chỉ đạo của lý tưởng mới. Nguyễn Tuân
đã tự lột xác. Thái độ này làm bỡ ngỡ nhiều người, nhất là trong nhóm bạn
bè thân thiết.
Nguyễn Tuân, một nghệ sĩ đã ném cuộc đời vào đam mê, đã mơ ước sau
khi chết, như văn sĩ Pháp Paul Morand, người đời thuộc da mình làm “va-
li” để được tiếp nối giấc mộng phiêu đãng nửa chừng dang dở. Nguyễn
Tuân đã phung phí tuổi hoa niên với tiếng đàn, câu hát, đã dìm phương tiện
vào những thích thú cầu kỳ trong đời sống, từ miếng ăn, ly rượu, tách trà,
hơi thuốc, nhất nhất cái gì cũng trở thành kiểu cách, cũng được xưng tụng
như một thiêng liêng. Những cái đó, Nguyễn Tuân đã treo lơ lửng từng thứ
một chẳng phải chỉ trong văn chương mà còn ở phần sâu kín nhất của tâm
tư và luôn luôn điều hợp cho cái thích của riêng mình thành một đạo giáo
có tín đồ quỳ gối.
Khởi hành từ nhận định trên, sự lột xác của Nguyễn Tuân trong tác phẩm
Nguyễn là một đột khởi, một ngỡ ngàng gần như thất vọng. Nhưng, tâm