trạng Nguyễn Tuân, một tâm trạng phức tạp, không hẳn đã do thời cuộc tạo
nên mà chính thực kết đọng trong máu, trong hồn Nguyễn Tuân từng năm,
từng tháng.
Cái tâm trạng đó được bộc lộ rõ trong tác phẩm Chùa Đàn, một tác phẩm
được dựng lên theo đúng cung cách của khúc hát ả đào về hình thức, còn
nội dung nói lên sự quyết tâm phục tùng cách mạng và chính ở tác phẩm
này, những “mảnh da thú” cuối cùng được gỡ bỏ để biến Nguyễn Tuân
thành con người khác, vĩnh viễn thành con người khác.
Mở đầu cho tác phẩm Chùa Đàn Nguyễn Tuân đã trích một đoạn trong tập
Nguyễn:
“Mày hãy diệt hết những con người cũ ở trong mày đi… Mày phải tự hoại
nội tâm mày đi đã. Mày hãy lấy mày ra làm lửa mà đốt cháy hết những
phong cảnh cũ của tâm tưởng mày.” (Nguyễn)
Để tới được những vụ án mạng rất cần ấy, lại chỉ có viết ra! (Nguyễn Tuân)
Đoạn trên cho người đọc nhìn rõ lập trường và chiều hướng của tác phẩm
Chùa Đàn, Nguyễn Tuân muốn mọi người phải thừa nhận ý muốn cuối
cùng và quyết liệt của tác giả, để tiến tới sự dứt khoát với quá khứ, với
chính bản thân mình. Nguyễn Tuân muốn tạo một giá trị mới, một suy cảm
mới, ở đó, con người nghệ sĩ phóng đãng phải chết, phải huỷ diệt cái con
người vị kỷ lỗi thời dù con người đó là thiên tài văn học, hay là gì gì đi
nữa.
Tác phẩm Chùa Đàn gồm 3 phần: Dựng, Tâm sự của Nước độc và Mưỡu
cuối.
Ở phần Dựng, Nguyễn Tuân cho độc giả gặp người tù 2910 trong một trại
an trí, tại Cao Nguyên. Người tù 2910 là Lịnh, nhà cách mạng luôn luôn có
mặt ở khắp các nhà tù vì đã coi cách mạng như một tôn giáo. Lịnh – 2910 –
đã trở thành đối tượng phức tạp để Nguyễn Tuân phải gửi vào đây một dấu
hỏi, và một dấu chấm rất đậm. Người tù chính trị 2910 dưới ngòi bút
Nguyễn Tuân trở thành một thần tượng chẳng những cho tác giả mà còn
cho tất cả các tù nhân khác và ảnh hưởng đến những tên cai, đội khố xanh
