Ờ, mà lạ thật, chẳng riêng gì mình, sao cứ đến đầu thu thì người Hà Nội
nào, ở phiêu bạt bất cứ đâu cũng nhớ ngay đến cốm Vòng? Chưa cần phải
làm ăn gì vội, cứ nghĩ đến cốm thôi, người ta cũng đã thấy ngát lên mùi
thơm dịu hiền của lúa non xanh màu lưu ly đặt trong những tàu lá sen tròn
cũng xanh muôn muốt mà ngọc thạch!
Không, cốm Vòng quả là một thứ quá đặc biệt nhất trong mọi thứ quà Hà
Nội – đặc biệt vì cứ mỗi khi thấy gió vàng hiu hắt trở về thì lại nhớ đến
cốm, mà đặc biệt hơn nữa là khắp các “nẻo đường đất nước” chỉ có Hà Nội
có cốm thôi.
Cốm là một thứ quà của đồng ruộng quê hương mang đến cho ta nhưng hầu
hết các vùng quê lại không có cốm. Tôi còn nhớ lúc tản cư ở vùng Hà Nam,
mỗi khi thấy mây thu ngang trời, người ta gặp nhau ở chợ vẫn thường chỉ
nói một câu: “Bây giờ ở Hà Nội là mùa cốm!”. Thế rồi nhìn nhau, không
nói gì nữa, nhưng mà ai cũng thấy lòng ai chan chứa biết bao nhiêu buồn…
Thực thế, cốm chỉ là một thứ lúa non, nhưng bao vùng quê bạt ngàn san dã
lúa mà không có cốm… Chỉ Hà Nội có cốm ăn… Và mỗi khi tiết hoa vàng
lại trở về, người ta nhớ Hà Nội là phải nhớ đến cốm – mà không phải chỉ
nhớ cốm, nhưng nhớ bao nhiêu chuyện ấm lòng chung quanh mẹt cốm, bao
nhiêu cảm tình xưa cũ hiu hiu buồn, nhưng thắm thiết xiết bao!
Tôi còn nhớ, lúc bé, mỗi khi có cốm mới, những nhà có lễ giáo không bao
giờ dám ăn ngay, nhưng phải mua để cúng thần thánh và gia tiên đã.
Vì vậy, riêng việc ăn cốm đã được “thần thánh hóa” rồi; do đó, cốm mới
thành một thứ quà sang trọng dùng trong những dịp vui mừng như biếu
xén, lễ lạt, sêu Tết – nhất là sêu Tết. Do đó, chàng trai gặp cô gái, nói đôi
ba câu chuyện, biết là đã bắt tình nhau, vội vã bảo “em”:
Để anh mua cốm, mua hồng sang sêu.
Làm như sêu Tết mà đem hồng, đem cốm sang nhà gái là… nhất vậy! Mà
thật ra thì nhà trai đem sêu Tết nhà gái, còn gì quý hơn là cốm với hồng?
Từ tháng Tám trở đi, ở Hà Nội, là mùa cưới… Gió vàng động màn the,
