thạch động Long Môn, thạch động Vân Cương và Thiên Phật động Kezier
tại Trung Quốc cũng không nổi tiếng bằng.
Tín chúng Afghanistan không chỉ tín thành, mà còn truyền bá Phật giáo
qua con đường tơ lụa, công đức thật vô lượng. Trong điển tích Phật giáo
Trung Quốc có ghi chép tên của 17 vị cao tăng đến từ Kabul, họ không
màng nguy hiểm của tính mạng, đến Trung Quốc để phiên dịch kinh điển.
Trong quá trình truyền bá Phật giáo về hướng Đông, trừ người Ấn Độ ra,
thì công lao thuộc về sự nỗ lực của cao tăng Afghanistan. Khi ngài Huyền
Trang ngang qua Afghanistan, nơi đây vẫn còn rất đông chúng tăng, học
thức và lòng tin của họ để lại ấn tượng sâu sắc nơi ngài. Ngài ở lại đó học
tập bốn tháng, nhân đây mà hiểu biết thêm về tiểu thừa Phật giáo.
Ngài Huyền Trang còn phát hiện nhiều Thánh địa liên quan đến đức Phật
mà kinh điển Đại thừa ghi chép phần nhiều đều ở tại Afghanistan, điều này
khiến ngài rất phấn chấn. Thành Hada là nơi ngài không thể quên. Ngài cho
chúng ta biết, tự Viện nơi đó cất giữ xương đầu, mắt, y và tích trượng đức
Phật. Phần lớn các lễ vật vua Cao Xương tặng ngài đều cúng dường tự Viện
này. Vị tăng giữ chùa nói với ngài, người đến đây triều bái dùng lụa quấn
bột hương ấn lên xương đầu Phật, dựa vào dấu vết trên lụa mà đoán tương
lai. Ngài Huyền Trang tin ngay. Ngài đã ra đi được một năm, trên đường
biết bao gian nan, nay ngài đã rất gần thánh địa, ngài hy vọng chặng đường
sau cùng sẽ được thuận lợi. Cái dấu ấn trên lụa của ngài là cây bồ đề, theo
Phật giáo thì đây là chỉ cho sự giác ngộ. Vị tăng giữ chùa nói: “Đây là điềm
lành hiếm thấy, ý chỉ cho ngày sau ngài sẽ tu thành chánh quả.” Ngài
Huyền Trang nghe được rất vui.
Ngày nay chúng ta có thể nhìn thấy di vật của Phật đà. Vật đó được đặt
trong hộp tròn bằng vàng, thành hộp là hình đức Phật đứng, hai bên là hai
vị thần Ấn Độ - Đại Phạm Thiên và Nhân Đà La, còn có hai vị Bồ tát. Hộp
xá lợi này là một trong những bảo vật quí nhất của Viện bảo tàng Đại Anh.
Năm 1930, nhà thám hiểm Charles Masson phát hiện bảo vật này trong một
ngôi tháp Phật đổ nát tại phía tây khu vực Nagagahara. Nơi đây cách thánh
địa Phật giáo lừng danh Hada chỉ vài dặm. Masson vẽ lại những thạch
