Nhìn họ, tôi bất giác nghĩ đến tình cảnh lúc ngài Huyền Trang đến cội bồ
đề lễ bái. Ngài Huệ Lập cho chúng ta biết: “Đại sư đến, lễ cây bồ đề và
tượng thành đạo của Bồ tát Từ Thị, chí thành khấu lễ, năm vóc gieo xuống
đất, buồn rầu tự trách lúc Phật thành đạo, không biết lưu lạc hay vui thú
chốn nào. Nay tuy đến đây, nghĩ mình nghiệp chướng sâu dày, không
ngừng rơi lệ.”
Đây là lần duy nhất ngài Huyền Trang biểu lộ tình cảm của mình trong
chuyến tây hành cầu pháp suốt 19 năm. Băng tuyết ở Thiên San, lưỡi đao
của cường đạo, chân tình của công chúa, vinh quang phú quý ngài không
chút lưu tâm. Sự thành tựu chính ngài gặt hái, những lời tán dương... ngài
không lưu ý tới. Nhưng dưới cội cây bồ đề, ngài không kềm chế nổi tình
cảm của mình. Giống như đứa con lưu lạc tìm được nhà, đem hết lời thổ lộ
cùng người thân. Có thể người thời nay không hiểu rõ tâm tình của ngài
Huyền Trang lúc bấy giờ, nhưng tôi nghĩ, đối với một nhân vật kiệt xuất
như ngài vì tìm cầu chân đế mà không tiếc thân mạng, thì tín tâm vô cùng
kiên định, quên đi tự ngã, là những gì khó ai đạt được. Vì thế, khi đến được
vùng đất đức Phật thành đạo, ngài có tâm trạng hối tiếc không được sinh
vào thời Phật là điều dễ hiểu.
Ngài Huyền Trang mong ước được nghe những lời giáo huấn từ chính
kim khẩu của đức Phật, chứ không phải thông qua những kinh sách phiên
dịch! Mặc dù đến nay đã giải được nhiều nghi vấn, mục đích chuyến tây
hành cũng đã đạt, nhưng ngài biết chặng đường giác ngộ của bản thân hãy
còn dài. Nhiều năm hành trình khiến ngài mệt mỏi, ngài đã tận mắt chứng
kiến sự suy yếu trên mảnh đất cội nguồn Phật giáo. Phật giáo tại những nơi
khác có gặp kiếp nạn như vậy không? Lòng ngài buồn vô hạn. Những điều
này không làm ngài dao động, nhưng khiến sự truy cầu của ngài càng thêm
khó khăn.
Tôi đứng dưới cội bồ đề. Tiếng tụng kinh đã ngừng, chỉ còn những tiếng
lầm rầm của người khấn nguyện, và tiếng lao xao của lá cây. Hốt nhiên, giờ
khắc này tôi cảm thấy gần ngài Huyền Trang hơn. Trên chuyến tây hành,
tôi mãi tìm cầu cảm giác, tư tưởng của ngài, từ đó mà hiểu được thế giới
