Thời gian qua mau, thấm thoát tôi đã sống tại Bactria được hai mươi
năm. Khi đến đây, mái tóc của tôi còn đen nhưng nay đã ngả bạc.
Qua thông tin của các nhóm thương buôn lui tới Bactria, tôi được
biết cuộc chiến giữa các tướng lĩnh vẫn còn tiếp tục. Từ Macedonia
đến Thrace, từ Ai Cập đến Syria, nhiều đô thị đã bị thiêu hủy, nơi
nào cũng có chém giết, xã hội rối loạn, dân tình lầm than. Các đội
quân Phalanx từng bách chiến bách thắng khi xưa, hiện nay cũng
chia phe nhóm, chém giết lẫn nhau. Tình trạng hận thù, giận dữ và
phá hoại lan tràn khắp nơi đã làm người Hy Lạp hoang mang, sợ
hãi. Không ai còn nói gì đến lý tưởng xây dựng một đế quốc hùng
cường, thịnh vượng như xưa nữa. Để có chi phí cho chiến tranh, tài
sản các nhà quý tộc giàu có đều bị tịch thu. Mỗi khi quân lương thiếu
hụt, quân sĩ được cho tự do cướp phá, do đó nạn cướp bóc, hãm
hiếp, giết chóc xảy ra khắp nơi. Khi xưa, quân đội của Alexander kỷ
luật rất nghiêm minh nhưng nay chiến tranh kéo dài quá lâu, tinh
thần quân sĩ tan rã, thay đổi. Hiện nay họ chỉ còn biết cướp phá,
chiếm đoạt tài sản, đất đai và phụ nữ. Các giai điệu Doria hùng tráng
kêu gọi lòng yêu nước từng một thời vang vọng nay đã hoàn toàn
biến mất, thay bằng những âm hưởng khích động nhục dục, kêu gọi
hưởng thụ. Giáp mặt với lằn ranh sống chết hằng ngày, ai cũng
hoang mang sợ hãi, không ai biết tương lai sẽ ra sao. Đế quốc Hy
Lạp rộng lớn mà Alexander khổ công xây dựng, nay đã chia năm xẻ
bảy. Ptolemy tự xưng làm Pharaoh Ai Cập, Antigonus làm vua Tiểu
Á, Seleucus làm hoàng đế Babylon, Cassander làm vua Hy Lạp,
Lysimachus làm vua xứ Thrace. Những người này từng là bạn thân
từ nhỏ, từng cùng chơi đùa, lớn lên bên nhau, đều theo học với
Aristotle với lý tưởng cao đẹp là xây dựng một Hy Lạp hùng mạnh,
không có bóng ngoại xâm. Nhưng hiện nay, quyền lực, danh vọng,
địa vị, đất đai, vàng bạc đã khiến họ thay đổi, trở thành thù địch. Một
lần nữa, tôi lại nhớ đến câu thơ của Homer, "Không ai đi qua chiến
tranh mà vẫn như xưa".
***
