Nền giáo dục La Mã khuyến khích công dân phát triển các đức hạnh
như can đảm, tự chủ và công bằng nhưng tôi chứng kiến luật pháp
hiện chỉ bảo vệ giới quý tộc, không hề quan tâm đến giai cấp bình
dân hay nô lệ. Khi hạn hán xảy ra, dù lương thực trữ trong kho tại La
Mã đủ dùng trong sáu năm nhưng Viện Nguyên Lão không cho phép
ban hành các biện pháp phản ứng, hỗ trợ người dân vì cho rằng
việc lấy bớt lương thực tồn trữ để cứu đói có thể khiến cho thủ đô
lâm nguy nếu hạn hán kéo dài. Nạn đói xảy ra ở những vùng xa xôi,
nạn nhân đều thuộc giai cấp bình dân hay nô lệ, không ảnh hưởng
gì đến giai cấp quý tộc nên không đáng để các nghị viên bận tâm.
Thái độ dửng dưng, vô cảm của họ trước sự đói khổ tột cùng của
người dân là điều tôi không hiểu và không chấp nhận được.
Gia đình tôi sở hữu rất nhiều nô lệ. Từ lúc nhỏ tôi đã có cảm tình
gắn bó với họ và luôn đối xử với họ rất tử tế. Nhưng cha tôi và
những người khác trong gia đình thì rất hay đánh đập, hành hạ nô lệ
hầu cận, khiến tôi vừa bất bình vừa thương xót. Hầu hết nô lệ khuân
vác hàng hóa hay phục dịch trên các chuyến tàu buôn của cha tôi
đều bị đóng dấu lên mình, như một cách để đánh dấu chủ quyền "tài
sản" của gia đình. Những nô lệ chạy trốn và bị bắt lại sẽ bị khắc dấu
lên trán để nhận biết đó là nô lệ đã phạm tội. Nếu họ bỏ trốn lần thứ
hai thì khi bị bắt lại sẽ chịu sự tra tấn nặng nề, họ có thể bị đánh đến
gãy chân, thậm chí bị hành quyết trước mặt những nô lệ khác như
một hình thức răn đe. Chứng kiến những việc này, tôi hết sức bất
bình nhưng lại không thể làm được gì. Do đó, từ khi biết suy nghĩ,
tôi đã không muốn trở thành thương gia bóc lột nô lệ như cha tôi,
cũng không muốn trở thành nghị viên như chú tôi, chuyên lôi kéo,
hợp tác phe phái trong Viện Nguyên Lão để khuynh đảo pháp luật.
Những gì cha muốn tôi làm thì tôi không giỏi. Tôi thích đọc sách thì
cha tôi lại coi sách vở là thứ vô giá trị. Vì thế mối quan hệ của cha
con tôi luôn không được tốt đẹp. Không những thế, ông còn nói với
mẹ tôi rằng ông chỉ ước Lucius ra đời trước tôi. "Sirius quá yếu kém,
nếu nó chỉ được một nửa tài của Lucius thì nó có thể trở thành
người giàu có nhất Ostia" – tôi không biết mình đã nghe những lời
như thế bao nhiêu lần. Sống trong gia đình có kỳ vọng cao, hay so
