Sau khi Khổng Tử trở về, đề cập với đệ tử về ấn tượng của mình đối với
Lão Tử. Khổng Tử nói:
- Ta biết chim có thể bay, cá có thể bơi, thú có thể chạy. Đối với rồng ta
không thể nào biết được. Rồng có thể cưỡi gió bay thẳng lên mây trời.
Ngày hôm nay ta nhìn thấy Lão Tử, ngài quả thật như rồng vậy!
Hiện tại cuốn sách “Đạo Đức kinh” của Lão Tử, phân chia thượng hạ
tám mươi mốt chương ước năm ngàn chữ, đây là bộ trường thi triết lý văn
vần dùng ngạn ngữ dân gian viết thành đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc,
đã tập trung đại diện cho tư tưởng của Lão Tử, đó chính là bộ danh trước
triết học, cũng là bộ trước tác mưu lược nổi tiếng. Trong cuốn sách “Đạo
Đức chân kinh Luận binh yếu nghĩa thuật” của Vương Chân đời Đường đã
nói: “Lão Tử chưa từng có một chương nào không đặt ý tưởng vào việc
binh”. Vương Chân nói: “Lão Tử là bậc thầy nói về việc binh” (“Tống
Luận - Thần Tông”. Lâm Ngữ Đường tiên sinh nói Lão Tử là “nền triết học
âm mưu tự bảo chói lọi sán lạn nhất trên văn đàn toàn thể giới”).
“Vô vi nhi trị”
là tư tưởng mưu lược chính trị quan trọng nhất của
Lão Tử. “Vi vô vi, tắc vô bất trị”
(“Lão Tử - Tam Chương”), “ái dân trị
quốc năng vô vi hồ?”
(“Chương thứ mười “Thái Thượng, bất tri hữu
tri...”), (“Chương thứ mười bảy”). Ông cho rằng: Thánh nhân nên có thái
độ “vô vi”
để cai trị xã hội, thì không xã hội nào không cai trị được tốt.
Cho rằng yêu dân, cai trị đất nước, thuận theo tự nhiên mà không có hành
động (xấu xa tàn bạo) là một loại đại đức của thánh nhân. Một vị vua hiền
sáng suốt nhất, ăn ở bằng những hành động tốt đẹp, hành động dạy bảo
không bằng lời nói, nhân dân ai giữ tính của người ấy, ai nấy sống yên ổn ở
chỗ của mình, nhân dân hoàn toàn không bị trói buộc, cứ làm ăn sinh sống
theo tự nhiên, thậm chí họ không cần biết sự tồn tại của nhà vua mới. Còn
vị vua hạ đẳng nhất đó là loại người chuyên dùng quyền thuật để làm cho
nhân dân ngu muội, lấy ngụy trá đề lừa dối nhân dân, pháp lệnh không thi
hành, nhân dân khinh ghét loại thống trị như vậy. Bởi vì loại nhà vua như
vậy bản thân họ đã không còn tín nghĩa để mà nói. Lẽ dĩ nhiên nhân dân
cũng chẳng thể tín nhiệm họ được nữa. Lão Tử ca tụng những vị vua tài ba
