giảm bớt. Thế nhưng trong nội bộ các nước, đặc biệt là nội bộ các nước
lớn, các cuộc tấn công chém giết lẫn nhau tăng lên nhiều. Thần giết vua,
con giết cha, chơi bời đàng điếm, các sự việc trái lễ bỏ bổn phận xảy ra quá
nhiều. Khổng Tử đã mắt nhìn tai nghe thấy ba dòng họ lớn là họ Lý, họ
Mạnh và họ Thúc Tôn nước Lỗ băm vằm chia cắt công thất. Trong thời đại
chao đảo và biến đổi này, Khổng Tử mong muốn có một đường lối “đường
hoàng rộng mở” trông đợi “thái bình thịnh trị”. Nỗi khổ tâm lo cho dân, lo
cho đời này đã khiến ông cảm thán “Chiêu Văn đạo, tịch tử khả hĩ” – Sớm
được thấy đạo, tối có chết cũng sướng đời! đến nỗi khi đã về già Khổng Tử
vẫn còn ôm ấp lòng hăng hái cứu dân giúp đời, bị người đời nói là người
“biết mình không thể mà vẫn cứ làm”! cảm giác sứ mệnh xã hội mạnh mẽ
này đã khiến cho Khổng Tử phát triển sự thông minh tài trí của mình trên
các lĩnh vực chính trị, tư tưởng, giáo dục v.v... Sau khi Khổng Tử qua đời,
các học trò của ngài đã ghi chép lại những lời nói của ngài, rồi biên tập
thành sách. Đó chính là bộ “Luận ngữ”, nó là một bộ trước tác sáng ngời
rực rỡ muôn đời trong lịch sử văn minh Trung Quốc, nó cũng là viên ngọc
quý giá trong kho báu mưu lược của nhân loại.
ĐẠO TRỊ QUỐC TRÊN NHẤT LÀ ĐỨC CHÍNH
Khổng Tử chủ trương “chính giả chính dã” - nền chính trị chính là sự
ngay thẳng, “Vi chính dĩ đức” - lấy đạo đức để thi hành chính trị. Đây
chính là lý tưởng chính trị quan trọng của Nho gia. Ngài sùng bái kính
ngưỡng vua Nghiêu, vua Thuấn thời cổ đại, ngài nói các bậc vua đó “Vô vi
nhi trị” - cai trị thuận theo lẽ tự nhiên, “cung kỷ chính nam, diện nhi dĩ hĩ” -
thái độ nghiêm trang, mặt chỉ nhìn về phương chính Nam mà thôi! (Trong
thiên “Vệ lục công” - Luận ngữ ghi rằng: Tử viết: “Vô vi nhi trị giả, kỳ
Thuấn dã dữ! Phu hà vị tai? Cung kỷ, chính Nam diện nhi dữ hĩ!). Cái gọi
là “Cung kỷ, chính Nam diện” chính là ý nghĩa “Vi chính dĩ đức” vậy. Mọi
tư tưởng chính trị của Khổng Tử đều lấy quan niệm này làm cơ sở. Thân
của mình có “chính” - ngay thẳng, thì muôn ngàn các ngôi sao mới có thể
chầu hầu ở bên cạnh được, lý tưởng “Vô vi nhi trị” mới có thể thể hiện
được, lấy “chính” - ngay thẳng để làm chính trị, thì lý tưởng “Vi chính dĩ
