lòng tiếp nhận nền thống trị đó. Thậm chí ông cho rằng: “Trời sinh ra dân,
chứ đâu phải là vua; Trời lập ra vua, trời chính là dân vậy!” (“Tuân Tử -
Đại lược”) - loại tư tưởng này đã nhận thức được sức mạnh của dân chúng,
vấn đề này đã có tác dụng vô cùng quan trọng đối với việc duy trì trật tự
phong kiến. Trong lịch sử Trung Quốc, câu nói “Nước có thể chở thuyền,
cũng có thể lật thuyền” đã trở thành câu nói cửa miệng cho rất nhiều đế
vương phong kiến cảnh giác khuyên răn mình.
Tuân Tử là nhà lý luận chính trị kiệt xuất và nhà triết học duy vật chủ
nghĩa nổi tiếng vào cuối thời kỳ Chiến Quốc. Học thuyết của ông đã hấp
thụ được thành quả học thuyết của các nhà tư tưởng tiền Tần, đã từng nhiều
lần được các học giả trong xã hội suy tôn làm lãnh tụ, trên mặt nhân phẩm
và lý luận đều được dân chúng tín nhiệm và tin cậy.
“Cái gốc dùng binh để tiến hành cuộc chiến tranh là ở nhân dân” (“Tuân
Tử - Nghi binh”). Đây là một quan điểm quân sự quan trọng rút ra được từ
sự coi trọng cao độ cuộc chiến tranh quân sự của nền chính trị xã hội mà
Tuân Tử đã đem quan điểm lịch sử xã hội lấy dân làm gốc của mình liên hệ
với nền kinh tế xã hội. Ông cho rằng dùng binh đi đánh trận, điều quan
trọng nhất là tranh thủ được lòng dân, khiến cho dân chúng đoàn kết nhất
trí. Điều này cũng ví dụ như bắn một mũi tên. Nếu cung và tên không thể
điều hòa được một cách tốt đẹp thì cho dù xạ thủ có giỏi bắn như Hậu
Nghệ, cũng không thể bắn trúng mục tiêu được. Ngựa huấn luyện không
tốt, cho dù có là Khoa Phụ [43] giỏi cưỡi xe cũng không thể đánh xe đi tới
nơi xa được; sĩ dân bách tính cũng không thể đoàn kết chặt chẽ, cho dù có
là Thương Thang Vương hay là Chu Vũ Vương cũng không thể giành được
thiên hạ. Do vậy, ông cho rằng, từ góc độ chiến lược quốc gia mà nhìn, thì
chỉ những người giỏi vỗ về chăm sóc nhân dân, đoàn kết với nhân dân mới
là những người giỏi đấu tranh quân sự. Yêu cầu tối cao của công cuộc xây
dựng quân sự là ở chỗ biết an ủi vỗ về đoàn kết nhân dân. Ông cho rằng,
lòng dân ủng hộ hay chống đối là nhân tố mang tính chất quyết định việc
thắng bại của cuộc chiến tranh và sự an nguy của đất nước. “Người yêu dân
thì mạnh, kẻ không yêu dân thì yếu”, “Dân một lòng thì mạnh, dân không
