được thứ sử tốt thì dân được an cư lạc nghiệp. Nếu thứ sử trong thiên hạ
làm theo thánh ý thì bệ hạ có thể ngồi yên ghế báu, trăm họ không lo không
yên. Từ xưa, quận thú, huyện lệnh đều chọn người hiền đức. Nay triều đình
chỉ trọng nội thần; thứ sử, huyện lệnh ở ngoài rất coi nhẹ tuyển chọn, thứ
sử phần lớn là vũ phu, hoặc quan ở kinh không xứng chức mới điều ra
ngoài, mười người không được một người giỏi. Vì thế trăm họ chưa yên,
nguy hiểm là ở chỗ đó. Thái Tôn tiếp thu ý kiến của ông, quyết định thứ sử
sẽ do ông thân chọn, huyện lệnh do quan ngũ phẩm trở lên ở kinh đô, mỗi
chức một người.
BÀI XÍCH XA XỈ, ĐỀ XƯỚNG TIẾT KIỆM,
DÙNG ƠN KẾT LÒNG NGƯỜI
Trinh Quán những năm giữa, Đường Thái Tôn không còn giống như
Trinh Quán những năm đầu chú ý tiết kiệm, mà ra sức làm các việc xây
dựng ở khắp nơi, công tôn quý tộc đã xa xỉ. Trăm họ chịu nỗi khổ sưu,
dịch, thuế má, nhiều người oán giận. Trinh Quán năm thứ 11 (năm 637) Mã
Chu dâng thư nói: Từ Tam đại đến Hán, được thiên hạ hơn 800 năm, người
ít không dưới 400, đều dùng ơn kết lòng người; người không thể quên cũ
được. Sau đó trở đi giảm. Người nhiều được 60 năm, kẻ ít chỉ có 20 năm,
đều do không có ơn với người, về căn bản chẳng nhớ đến. Bệ hạ nối nghiệp
Ngu, Thang, Văn, Vũ làm cơ sở cho con cháu vạn đời, làm sao chỉ dựa vào
mỗi vốn cư Trinh Quán những năm đầu. Nay hộ khẩu không bằng một
phần mười thời Tuỳ, mà sưu dịch quá nhiều, anh đi thì em về, đi xa tới
năm, sáu ngàn dặm, xuân, hạ, thu, đông không có chút thời gian nghỉ ngơi.
Lúc thiếu thời, bệ hạ ở trong dân biết nỗi thống khổ của dân, còn Thái tử thì
sinh ra và lớn lên ở thâm cung, không biết việc bên ngoài. Sau khi bệ hạ
muôn tuổi, đáng lo vậy. Những năm đầu Trinh Quán, thiên hạ đói khát, đấu
gạo giá bằng tấm lụa, nhưng trăm họ không oán thán vì biết bệ hạ lo lắng
không yên. Nay, một tấm lụa được hơn mười đấu nhưng trăm họ lại kêu ca
vì cho rằng bệ hạ không còn lo nghĩ đến họ. Từ xưa đến nay, quốc gia hưng
vong không vì tích luỹ nhiều hay ít, mà ở chỗ trăm họ khổ hay vui. Xin dẫn
mấy việc gần: Tuỳ chứa kho Lạc Khẩu mà Lý Mật bị tù, Đông Đô (Lạc
