dưỡng trăm họ” ông còn chủ trương cắt giảm, chuyển binh sĩ, trả binh về
nông, để cho sĩ tốt trở về sản xuất nông nghiệp, có lợi cho việc giảm nhẹ
gánh nặng quân phí của Nhà nước. Cái gọi là “có lợi vạn vật” có nghĩa là
có lợi cho sản xuất vật chất. Tư Mã Quang không phải là một người bàn
suông, hoặc một nhà không tưởng mà rất coi trọng thực tế. Ông cho rằng
không phát triển sản xuất, không gia tăng của cải vật chất xã hội mà muốn
nước mạnh dân giàu thì chỉ là một câu nói trống rỗng. Ông đã nói một cách
rõ ràng: Nông nghiệp là căn bản của quốc gia, nhưng một số chính sách
pháp lệnh đương thời đã có tác dụng cản trở phát triển sản xuất nông
nghiệp. Vì vậy ông đã phê bình đúng huyệt “hại nông là quan vậy”. Ông
kiến nghị: “Cái thuật hiện nay, khuyến nông không bằng trọng lúa, trọng
lúa không bằng năm được mùa mua nhiều thóc của nông dân với giá cao,
năm mất mùa bán lúa với giá thấp cho nông dân”, đế tránh khỏi tệ nạn lúc
được mùa thì “lúa rẻ thiệt hại nhà nông”, vào lúc giáp hạt thì “lúa cao cũng
hại nông dân”.
Còn có một điểm rất đáng đề cập là lập trường và thái độ của Tư Mã
Quang đối với dân tộc thiểu số Trung Quốc cũng như chính quyền của họ.
Mặc dù do tích cục hạn của lịch sử, Tư Mã Quang không có cách gì thoát
khỏi ảnh hưởng quan niệm Hán tộc là trung tâm và vương triều Trung
Nguyên là chính thống, nhưng ông thừa nhận các dân tộc thiểu số lúc đó
như tộc Khiết Đan, tộc Đảng Hạng... có thể có độc lập và tự do của mình,
nêu ra khẩu hiệu lấy tín chơi với láng giềng. Điều đó nên khẳng định.
Sĩ đồ của Tư Mã Quang không thuận buồm xuôi gió, ông từng hai lần
làm quan ở kinh đô, hai độ bị giáng làm quan địa phương. Vào lúc ông 67
tuổi, do vua Thần Tôn băng hà, Cao Thái hậu kiên trì mới ông ra làm Tể
tướng, ông đã cố mà tiến vào xoáy nước chính trị. Mặc dù đối với ông mà
nói thì đã là lực bất tòng tâm nhưng Tư Mã Quang trung thành đáng khen
đã tiếp thụ nguyện vọng trong triều và ngoài dân chúng, dùng nghị lực kinh
người, ngày đêm làm việc vất vả, thực sự làm được điều “cúc cung tận tuy,
đến chết mới thôi”. Thế nhưng sau khi ông lên làm quan không lâu, đã
không hỏi phải trái mà phế bỏ toàn bộ biện pháp cải cách của người tiền
